آندوسونوگرافی EUS : بررسی کاربردها، مراحل و عوارض آن

معاینه سونوگرافی در اقدامات پزشکی رایج است. در این روش، دستگاهی که امواج صوتی ایجاد می کند پس از اعمال ژل برای انجام امواج صوتی روی پوست قرار می گیرد. امواج صوتی برای بافت انسان بی ضرر هستند و امکان بررسی بسیاری از اعضای بدن از جمله کبد، کلیه ها، کیسه صفرا و تخمدان ها را فراهم می کنند. امواج صوتی بسیار ایمن هستند و اغلب برای ارزیابی نوزادان هنگام رشد در رحم مادر، از آنها استفاده می شود.

آندوسونوگرافی EUS چیست؟

سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) یا آندوسونوگرافی یک روش کمتر تهاجمی برای ارزیابی بیماری‌های گوارشی (دستگاه گوارش) و ریه است. آندوسکوپ مخصوص از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند تا تصاویر دقیقی از پوشش و دیواره دستگاه گوارش و قفسه سینه شما، اندام‌های مجاور مانند لوزالمعده و کبد و گره‌های لنفاوی تهیه کند. هنگامی که EUS با روشی به نام فاین نیدل آسپیراسیون (کشیدن مایع با سوزن نازک) ترکیب می‌شود، به پزشک متخصص داخلی اجازه می‌دهد تا از مایعات و بافت‌های شکم یا قفسه سینه شما نمونه‌برداری کرده و برای آنالیز به آزمایشگاه بفرستد. EUS با فاین نیدل آسپیراسیون می‌تواند یک گزینه کم خطر برای جراحی‌های تشخیصی باشد.

اهمیت سونوگرافی اندوسکوپیک در تشخیص بیماری

حالا این سوال پیش می آید که هدف پزشک از انجام این آزمایش‌ها چیست؟ با داشتن تصاویر دقیق از داخل دستگاه گوارش و اندام‌های اطراف، پزشک می تواند در تشخیص بیماری‌ها و برنامه ریزی برای درمان‌های مناسب کمک کند.

به صورت کلی با استفاده از EUS، پزشک می‌تواند موارد زیر را تشخیص دهد:

• تومورها یا سرطان ها در دستگاه گوارش یا اندام های اطراف
• التهاب یا عفونت در دستگاه گوارش
• بیماری‌های لوزالمعده مانند پانکراتیت
• سنگ کلیه یا کیسه صفرا
• ناهنجاری های مادرزادی در دستگاه گوارش
• علل درد شکم یا خونریزی گوارشی با منشا ناشناخته
• بررسی آسیب بافتی ناشی از التهاب یا بیماری
• تشخیص وجود سرطان یا انتشار آن به غدد لنفاوی
• سنجش میزان نفوذ تومور سرطانی (بدخیم) به بافت‌های اطراف
• استخراج مایع یا بافت برای انجام آزمایش‌های تشخیصی
• خارج کردن مایعات از کیست‌ها

انواع سونوگرافی اندوسکوپیک

سونوگرافی اندوسکوپیک (EUS) برای ارزیابی اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن از دو نوع اصلی دستگاه‌ها استفاده می‌کند:

سونوگرافی اندوسکوپیک با اسکن شعاعی (Radial Scanning EUS)

اندوسکوپیک به عنوان یکی از انواع سونوگرافی، دستگاه اسکنر در یک صفحه عمود بر محور آندوسکوپ حرکت می‌کند. تصاویر تولید شده توسط این دستگاه به صورت ۳۶۰ درجه‌ای هستند و با برش‌های تصویربرداری سی‌تی (CT) به صورت مشابه عمل می‌کند.

این نوع دستگاه بیشتر برای تشخیص و ارزیابی اندام‌های داخلی مانند دیواره‌های دستگاه گوارش، لوزالمعده، و سایر اندام‌های مجاور استفاده می‌شود. به دلیل ارائه تصاویر دقیق و کامل از مقاطع مختلف، در تشخیص تومورها، کیست‌ها و سایر ناهنجاری‌ها بسیار مفید است.

2. سونوگرافی اندوسکوپیک با آرایه خطی (Linear Array EUS)

در این سونوگرافی، دستگاه اسکنر در یک صفحه موازی با محور آندوسکوپ حرکت می‌کند. این دستگاه به پزشک اجازه می‌دهد تا ساختارهای بدن را به صورت طولی مشاهده کند. امکان مشاهده سوزن در حین انجام بیوپسی‌ها (نمونه‌برداری‌ها)، تزریق‌ها، و درناژ کیست‌ها، از جمله مزایای اصلی این دستگاه است.

کاربردهای آندوسونوگرافی EUS

EUS ممکن است در ارزیابی موارد زیر استفاده شود:

• سرطان کولون، مری، ریه، پانکراس، معده و رکتوم
• لنفوما
• مری بارت
• تومورهای نورواندوکرین
• التهاب پانکراس و کیست‌های پانکراس
• سنگ‌های مجاری صفرا
• سارکوئیدوزیس (ناهنجاری‌های گوشت مانند)

EUS ممکن است به موارد زیر کمک کند:

• ارزیابی کند که در سرطان‌های مری، معده، روده، لوزالمعده و ریه، یک تومور تا چه اندازه در دیواره شکم شما نفوذ کرده است.
• تشخیص وسعت سرطان و میزان پیشرفت آن
• مشخص کند که آیا سرطان به غدد لنفاوی یا سایر ارگان‌های شما گسترش یافته است (متاستاز داده است).
• برای راهنمایی در مورد روش درمان، اطلاعات دقیقی در مورد نوع سلول‌های سرطانی ریه ارائه می‌دهد.
• یافته‌های غیر طبیعی حاصل از تست‌های تصویربرداری مانند کیست لوزالمعده را ارزیابی می‌کند.
• هدایت تخلیه کیست‌های چرکی و سایر توده‌های غیرطبیعی مایعات در شکم را انجام می‌دهد.
• هدایت دقیق داروها برای رساندن آنها به لوزالمعده، کبد و اندام‌های دیگر به طور مستقیم

آندوسونوگرافی چگونه انجام می شود؟

فردی که تحت آندوسونوگرافی قرار می گیرد ، قبل از انجام این عمل آرام می شود. پس از آرام بخشی ، پزشک آندوسکوپی را به دهان یا راست روده فرد وارد می کند. پزشک داخل دستگاه روده را بر روی مانیتور تلویزیون و تصویر سونوگرافی را در مانیتور دیگر مشاهده می کند. علاوه بر این ممکن است از آزمایش موج صدا برای تعیین مکان و کمک به نمونه برداری (قطعه کوچک بافت برای بررسی توسط میکروسکوپ) استفاده شود. کل مراحل معمولاً 30 تا 90 دقیقه طول می کشد و بیمار معمولاً می تواند در همان روز عمل به خانه خود برود.

EUS با آرام بخشی انجام می شود بنابراین تا 24 ساعت قادر به بازگشت به کار یا رانندگی نیستید. این همچنین بدان معنی است که شما به شخصی احتیاج دارید که شما را به خانه ببرد.

شما باید معده خالی داشته باشید، به این معنی که به مدت 6 ساعت یا بیشتر از خوردن خودداری کنید. در صورت وجود EUS مقعدی، احتمالاً باید مقداری ملین بخورید. در هر صورت، دستورالعمل های کامل به شما داده می شود.

EUS ممکن است به موارد زیر کمک کند:

• ارزیابی کند که در سرطان‌های مری، معده، روده، لوزالمعده و ریه، یک تومور تا چه اندازه در دیواره شکم شما نفوذ کرده است.
• تشخیص وسعت سرطان و میزان پیشرفت آن
• مشخص کند که آیا سرطان به غدد لنفاوی یا سایر ارگانهای شما گسترش یافته است (متاستاز داده است)
• برای راهنمایی در مورد روش درمان، اطلاعات دقیقی در مورد نوع سلولهای سرطانی ریه ارائه می دهد
• یافته های غیر طبیعی حاصل از تست های تصویربرداری مانند کیست لوزالمعده را ارزیابی می کند
• هدایت تخلیه کیست های چرکی و سایر توده های غیرطبیعی مایعات در شکم را انجام می دهد
• هدایت دقیق داروها برای رساندن آنها به لوزالمعده، کبد و اندام های دیگر به طور مستقیم

EUS به صورت سرپایی انجام می شود و توسط اکثر مردم به خوبی تحمل می شود.

اگر جراحی شکمی داشته اید که آناتومی داخلی بدن شما را تغییر داده است، مانند بای پس معده Roux-en-Y، ممکن است EUS برای شما انجام نشود.

در چه شرایطی اندوسکوپی توصیه نمی‌شود؟

اندوسکوپی در بسیاری از موارد کاربرد دارد اما در برخی شرایط، انجام این روش توصیه نمی‌شود. بعضی از شرایطی که اندوسکوپی در آنها توصیه نمی‌شود عبارتند از:

• وجود عفونت شدید در منطقه مورد بررسی که ممکن است با فرآیند اندوسکوپی منتقل شود.
• وجود خونریزی شدید که ممکن است باعث تشدید شدن وضعیت بیمار شود.
• وجود بیماری‌های قلبی یا تنفسی خطرناک که انجام اندوسکوپی ممکن است باعث تشدید شرایط بیماری شوند.
• مشکلات اسکلتی سندرم خطرناک که ممکن است با جابجایی بدن در حین اندوسکوپی تشدید شوند.
• حساسیت شدید به بیهوشی که اجرای اندوسکوپی تحت بیهوشی باعث شکوفایی واکنشات حاد بدون مرز شود.

قبل از تصمیم‌گیری برای انجام اندوسکوپی، همیشه باید با پزشک خود مشورت کنید و او اطلاعات کاملی در مورد وضعیت سلامتی شما داشته باشد تا تصمیم صحیح‌تری نسبت به نیاز به انجام این روش اتخاذ کنند.

ریسک‌های آنوسکوپی سونوگرافی چیست؟

این آزمایش در صورتی که توسط پزشکی ماهر انجام شود عموما خطری برای بیمار ندارد. بیشتر خطرات ناشی از انجام آندوسکوپی سونوگرافی مربوط به زمانی است که نمونه‌برداری نیز انجام می‌شود. اخطرات احتمالی عبارتند از:

• عفونت
• خونریزی
• پارگی دیواره روده یا مری
• التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)

در صورتی که بیمار هر یک از علائم زیر را داشت، حتما پزشک خود را مطلع کند:

• تب
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• مدفوع سیاه یا خیلی تیره
• درد بسیار شدید در ناحیه شکم

  تفسیر آندوسکوپی سونوگرافی چگونه است؟

پزشک متخصص داخلی، فوق تخصص گوارش و پولمونوژیست باید نتایج این تصویربرداری را تفسیر کنند. در صورتی که نمونه‌برداری در حین این آزمایش انجام شده باشد، پاتولوژیست باید گزارش مربوط به نمونه‌برداری را تهیه کند. تفسیر آندوسکوپی سونوگرافی بسیار پیچیده است و بیمار حتما باید به پزشک مرتبط مراجعه کند.

خطرات و عوارض آندوسونوگرافی

آندوسونوگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی بسیار موثر است که از موج‌های فراصوت برای تولید تصاویر از داخل بدن استفاده می‌کند. این روش معمولاً ایمن و غیر‌تهاجمی است اما همچنین ممکن است برخی از عوارض و خطرات آندوسونوگرافی وجود داشته باشد که شامل موارد زیر می‌شود:

• تشدید وضعیت بیماری: در برخی موارد، انجام آندوسونوگرافی ممکن است باعث تشدید شدن وضعیت بیماری شود، به خصوص در صورت وجود التهاب یا خونریزی.
• آلرژی به ژل انتقال صدا: استفاده از ژل برای انتقال صدا و بهبود کیفیت تصویر ممکن است در نادری حالات باعث حساسیت یا آلرژی شود.
• آسیب به بافت‌های نرم: در صورت عدم دقت و مراعات لازم، ممکن است آندوسونوگرافی باعث آسیب به بافت‌های نرم مانند عصب‌ها یا عروق شود.
• دیاگنوز نادری: گاهی اوقات آندوسونوگرافی ممکن است نتایج نادری یا نادرس را نشان دهد که به سردرگمی و اضطراب می‌انجامد.

برای کاهش خطرات و عوارض آندوسونوگرافی، مهم است که این روش توسط پزشک متخصص و حرفه‌ای انجام شود و همچنین باید به توصیه‌ها و دستورات پزشک پیروی کنید. از آندوسونوگرافی در موارد ضروری و با توجه به نیاز پزشکی استفاده کنید.