ادینوفاژی (odynophagia) یا بلع دردناک زمانی رخ میدهد که با خوردن یا نوشیدن در گلو، دهان یا مری درد ایجاد میشود. این درد دلایل متنوعی دارد و ممکن است بهخاطر مبتلابودن به بیماریهای زمینهای مختلف بروز کند. با گذشت زمان، بلع دردناک منجر به آسیب به گلو، کاهش وزن ناخواسته و سایر عوارض میشود. رفلاکس اسید معده، عفونتهای قارچی و میکروبی، مصرف نوشیدنیهایی با دمای نامناسب، ضربهخوردن به ناحیه گلو و دهان یا سرطانها و مصرف الکل و مواد مخدر از دلایل ایجاد بلع پردرد هستند. برای درمان اینها باید عامل زمینهای را از بین برد یا از روشهایی مانند اسپریهای ضدگلودرد و گاهی هم جراحی استفاده کرد.
بلع دردناک (ادینوفاژی) چیست؟
بلع دردناک یا ادینوفاژی یک واژه تشکیل شده از دو کلمه “ادینو” که به لوزههای منتهیه در حلق اطلاق میشود و “فاژی” که به معنای یک مریضی یا تعریف درد است؛ به معنای درد در هنگام بلع غذا یا مایعات است. این موضوع بیشتر در کودکان دیده میشود و در بزرگسالان نادرتر است.
علت اصلی بلع دردناک معمولاً ارتباطی با التهاب لوزهها وجود دارد. بلع دردناک ممکن است به علت عفونت ویروسی یا باکتریایی، عوامل حساسیتی، یا تورم لوزهها ناشی از ترشحات ترکیبی باشد. علاوه بر این، تشنج و اسپاسم ماهیچههای گردن نیز ممکن است باعث بلع دردناک شود.
اگر با ادینوفاژی یا بلع دردناک مواجه هستید، پیشنهاد میشود که به پزشک مراجعه کنید تا علت این درد را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز نماید. این میتواند شامل مصرف داروها، استفاده از آب آلودگی، استراحت و دیگر مراقبتهای پزشکی متناسب با شرایط شما باشد.
چرا به بلع دردناک مبتلا میشویم؟
در هنگام بلع غذا، درد ممکن است از دهان، گلو یا مری نشئتت بگیرد. برخی اوقات درد ایجاد شده در بلع به آسیبدیدگی حنجره مربوط میشود. مکانیسم بلع چه ارادی و چه غیرارادی از گلو آغاز شده و تا مری ادامه پیدا میکند، این فرایند تحت عنوان” انعکاس بلع” شناخته میشود. دردی که در زمان بلع در دهان یا گلو حس میشود، میتواند به مشکلات مری مربوط باشد، همچنین درد قفسه سینه به هنگام بلع نیز ممکن است علت به وجود آورده این بیماری باشد. اغلب بیمارانی که بیماریهای عفونی دهان، گلو و مری مبتلا هستند، ادینوفاژی را به عنوان تنها علامت اصلیشان در عفونتهای مزمن گزارش میدهند. از دیگر علل ابتلا به این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رفلاکس یا پس دادن اسید از معده به مری
- عادتهای اشتباه غذایی (تندتند غذا خوردن، نجویدن کامل غذا و…)
- مصرف آب و مایعات در هنگام غذا
- و…
تشخیص علت اصلی ابتلا به بلع دردناک یکی از ابتداییترین و مهمترین مراحل شروع درمان است. دکتر با معاینه فرد و انجام آزمایشهای مختلف به علت اصلی این بیماری پی میبرد.
علائم بلع دردناک
ممکن است همزمان باوجود درد هنگام بلع، دیسفاژی یا اختلال در بلع نیز وجود داشته باشد. همچنین ممکن است باوجود طبیعی بودن فرایند بلع و عدم برگشت غذا، درد بهتنهایی وجود داشته باشد.
گاهی اوقات بلع دردناک میتواند همزمان با ”سندروم سوزش و یا درد دهان” باشد. در این مورد، هنگام بلع درد شدیدتر میشود. عوامل التهابی متعددی میتواند باعث بروز سندرم سوزش دهان (stomatodynia)، گردد، بهخصوص در مواردی که درد تا گلو امتداد مییابد.
در این موارد هنگام بلع، جویدن و هضم غذا درد شدیدتر خواهد شد. بلع دردناک هنگام خوردن غذا و یا نوشیدنیهای گرم میتواند نشاندهنده وجود یک ضایعه در گلو مانند یک زخم باشد.
درد هنگام قورت دادن در صبح میتواند در اثر بیماری ریفلاکس شدید (GERD) ایجاد شود که در پی آن گلو ملتهب میگردد. گلودرد مداوم در صبح، یکی از عوارض “فارنژیت ریفلاکس” (التهاب گلو در اثر ریفلاکس معده) محسوب میشود.
بلع دردناک ممکن است با تنگی نفس و یا اختلال صوت (گرفتگی صدا، تغییر در صدا) همراه باشد. در این موارد ممکن است حنجره یا نای آسیب دیده باشد و یا گلو دچار انسداد نسبی شده باشد.
دلایل بلع دردناک
شایع ترین علل بلع دردناک عبارتند از:
- سرماخوردگی
- آنفولانزا
- سرفه مزمن
- عفونت گلو مانند عفونت استرپتوکوکی
- رفلکس اسید
- ورم لوزه
سایر علل احتمالی بلع دردناک عبارتند از:
- گرههای لنفاوی متورم در گردن
- آسیب به گلو
- عفونت گوش
- بلع قرص های بزرگ
- بلع ناقص غذاهای تیز و زبر مانند چیپس و کراکر
در برخی از موارد نادر، بلع دردناک می تواند نشان دهنده انواع خاصی از سرطان، مانند سرطان مری نیز باشد.
تشخیص بلع دردناک
تشخیص بلع دردناک یا ادینوفاژی ممکن است نیازمند یک مراحل متعدد و تماموقت باشد. در زیر چند مرحله اصلی برای تشخیص بلع دردناک ذکر شده است:
- مصاحبه پزشکی: پزشک شما ممکن است سوالاتی درباره علائم، تاریخچه پزشکی، مصرف داروها، عادات غذایی و زندگی روزمره شما بپرسد.
- بررسی فیزیکی: پزشک ممکن است لوزهها، گلو، دهان و گردن شما را بررسی کند تا نشانههای قابل توجهی که به بیماری اشاره دارد را ارزیابی کند.
- آزمایشات تشخیصی: برخی از آزمایشات تشخیصی معمولاً برای تشخیص بلع دردناک شامل آزمونهای خونی، آزمونهای تصویربرداری (مانند اسکن MRI یا CT) و اگزامیناسیون فارینژ، آزمون ویروسولوژیک و آزمون میکروبیولوژیک میشود.
- بیوپسی: اگر پزشک شک داشته باشد، برای بررسی بیشتر ممکن است بیوپسی از لوزها یا مناطق دیگر دهان و گلو انجام شود.
- تشخیص نهایی و تعیین درمان: بعد از انجام تمام مراحل بالا، پزشک شما اطلاعات لازم را جمعآوری کرده و تشخیص نهایی را قرار خواهد داد. سپس، درمان مناسب، شامل داروها، تغییرات در رژیم غذایی و سایر روشهای درمانی، تجویز خواهد شد.
بهترین راه برای تشخیص و درمان بلع دردناک این است که با یک پزشک متخصص مشورت کنید و توصیههای او را دنبال کنید.
درمان بلع دردناک
در هنگام درمان بلع دردناک بهتر است یک رویکرد دومرحلهای اتخاذ شود: هم علائم بیمار تحت درمان قرار بگیرند و هم علت زمینهای بیماری مورد توجه قرار گیرد.
اگر علت بلع دردناک حاد، وجود سرطان تشخیص داده شود، در درمان بهاحتمالزیاد هم سرطان و هم بلع دردناک بهطور همزمان موردتوجه قرار میگیرند.
برای درمان بلع دردناک ناشی از سرطان ممکن است فرد تحت شیمیدرمانی و پرتودرمانی قرار بگیرد تا اندازه تومور کوچکتر شده و از گسترش ان به سایر اندامها جلوگیری به عمل آید. اما درمان دقیق و تخصصی بهشدت بیماری و محل قرارگیری تومور بستگی دارد. همچنین ممکن است برای برداشت تومور از عمل جراحی کمک گرفته شود.
درمانهای دیگر علت زمینهای بلع دردناک میتواند شامل موارد زیر باشد:
- در صورت وجود ضایعه یا زخم ممکن است با عمل جراحی اصلاح شود.
- اگر عفونت فوقانی دستگاه تنفسی عامل بیماری باشد، ممکن است برای فرد داروهای ضد احتقان و آنتیبیوتیک تجویز شود.
- اگر عامل بیماری بازگشت اسید یا ریفلاکس باشد، ممکن است از داروهای غیر نسخهای آنتیاسید استفاده گردد. اگر بیماری شدیدتر باشد و یا داروهای غیر نسخهای ضد اسید مؤثر نباشد، ممکن پزشک برای شما داروهای خاص تجویز نماید.
همچنین شما باید از مصرف نعناع، الکل و نوشیدنیهای کافئین دار اجتناب ورزید چراکه هریک از آنها میتواند شرایط ریفلاکس را بدتر نماید. هنگامیکه شما علت زمینهای بیماری بلع دردناک را برطرف نمایید، درد و علائم شما شروع بهبودی خواهند نمود.
نتیجه گیری
بلع دردناک میتواند به دلایل متفاوتی در فرد بروز نماید. لذا تشخیص علت اصلی عوارض ناشی از آن بر عهده پزشک متخصص گوارش می باشد.
پیشگیری از بلع دردناک
برای پیشگیری از بروز بلع دردناک مایعات یا غذا باید به نکات زیر دقت کنید:
- از نوشیدن نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای سرد، نوشابه یا الکل خودداری کنید.
- نوشیدنیهای خود را از طریق نی ننوشید.
- از استرس و اضطراب دوری کنید.
عوارض بلع دردناک
با گذشت زمان، بلع دردناک می تواند منجر به عوارض زیر شود:
- آسیب به گلو
- کاهش وزن ناخواسته
- وخیمشدن عفونتهای باکتریایی یا ویروسی
- از دستدادن چشایی موقتی یا دائمی
