خونریزی از مقعد ممکن است خونی به رنگ قرمز روشن، قرمز تیره یا قهوه‌ای رنگ باشد که همراه با دفع مدفوع یا به تنهایی خارج می‌شود. خونریزی از مقعد ممکن است در حد چند قطره روی دستمال کاغذی باشد یا ممکن است به اندازه‌ای زیاد باشد که همه کاسه توالت را پر کند. گاهی خونریزی مقعدی می‌تواند نشان دهنده یک آسیب در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش مثل مری، معده، روده بزرگ و راست روده (رکتوم) باشد، بنابراین باید حتما جدی گرفته شود. برای تشخیص علت خونریزی می‌توان از روش‌هایی مثل معاینه فیزیکی، آزمایش خون، تست خون نهفته در مدفوع، کولونوسکوپی و اندوسکوپی استفاده کرد. درمان خونریزی مقعدی به طور کامل وابسته به منشا ایجاد آن دارد.
خونریزی مقعدی به چه دلایلی اتفاق می‌افتد؟
خونریزی از مقعد می‌تواند به دلیل آسیب به هر یک از بخش‌های دستگاه گوارش از جمله راست روده (رکتوم)، روده بزرگ (کولون)، روده کوچک، بخش فوقانی دستگاه گوارش (معده و مری) باشد. بر اساس محل آسیب دیده در دستگاه گوارش، می‌توان انواع خونریزی مقعدی را تقسیم بندی کرد.
بیماری‌های راست روده و رکتوم
بخش عمده‌ای از خون‌ریزی‌های مقعدی که به رنگ روشن و در ترکیب با مدفوع دیده می‌شوند، ناشی از راست روده یا رکتوم هستند که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها معرفی می‌شوند:
هموروئید (بواسیر)
شایع‌ترین علت خونریزی مقعدی، خونریزی ناشی از هموروئید و در حالت پیشرفته آن، بواسیر است. بیش از نیمی از زنان و مردان بالای 50 سال، ممکن است به هموروئید دچار شده باشند (منبع). هموروئید در کودکان به ندرت اتفاق می‌افتد، اگرچه گزارش‌هایی مبنی بر وجود هموروئید در کودکان هم گزارش شده‌است (منبع).
در هموروئید، عروق اطراف مقعد بزرگ و متورم می‌شود. این عارضه ممکن است کاملا بدون درد باشد. اما این تورم باعث می‌شود که به دیواره رگ‌های خونی، آسیب وارد شود و خونی به رنگ قرمز روشن از مقعد خارج شود. هموروئید
مهم‌ترین علائم هموروئید عبارتند از:
- خروج خون روشن بعد از اجابت مزاج
- احساس خارش در مقعد
- احساس درد در اطراف مقعد
- احساس نیاز به تخلیه مجدد بعد از اجابت مزاج
- مشاهده ترشحات روی لباس یا دستمال توالت
- احساس وجود توده در اطراف مقعد
بهترین درمان برای هموروئید پیشگیری است. تغییر در سبک زندگی، افزایش مصرف فیبر، استفاده از ملین‌های طبیعی در رژیم غذایی، تحرک و ورزش روزانه می‌تواند در پیشگیری از هموروئید نقش مهمی داشته باشد. اما برای افرادی که مبتلا به هموروئید مزمن هستند، راه‌های درمان مثل اسکلوتراپی (تزریق دارو برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده روده)، کرایوتراپی (که بیشتر برای درمان هموروئید داخلی استفاده می‌شود)، RBL و غیره هستند. در موارد بسیار شدید، ممکن است پزشک متخصص از جراحی برای درمان هموروئید (به ویژه هموروئید داخلی) استفاده کند.
شقاق مقعدی (آنال فیشر)
شقاق مقعدی، یک شکاف یا پارگی است که در اطراف پوست مقعد ایجاد می‌شود. این عارضه بیشتر در افراد جوان مشاهده می‌شود. نرخ ابتلا به این عارضه در بین زنان و مردان، تقریبا مساوی است (منبع). شقاق مقعدی، عارضه‌ای بسیار دردناک است و زمانی ایجاد می‌شود که دفع مدفوع بیمار به سختی صورت بگیرد. فشار مضاعفی که در هنگام دفع به مقعد وارد می‌شود، باعث شکافته شدن پوست اطراف آن و در نتیجه خروج خون روشن از مقعد می‌شود. خونریزی مقعدی ناشی از شقاق، خیلی زود بند می‌آید.
مهم‌ترین علائمی که در افراد مبتلا به فیشر مقعدی مشاهده می‌شود، عبارتند از:
- خروج خون روشن از مقعد در هنگام دفع مدفوع
- درد در هنگام اجابت مزاج که ممکن است تا چند ساعت هم ادامه داشته باشد.
- احساس برجستگی و تورم در نزدیکی مقعد
- مشاهده یک زخم یا ترک در اطراف مقعد
بهترین درمان برای شقاق مقعدی، رعایت رژیم غذایی سرشار از فیبر است. نوشیدن آب فراوان و محدود کردن مصرف کافئین هم می‌تواند به درمان شقاق مقعدی کمک کند. حمام آب گرم می‌تواند باعث تسکین درد بعد از هر بار اجابت مزاج گردد. زمانی که عارضه شقاق گسترده شده باشد، درمان‌های دارویی و پمادهای موضعی مثل پماد نیتروگلیسیرین تجویز می‌شود.
آبسه و فیستول
آبسه مقعدی زمانی به وجود می‌آید که غدد ریز اطراف مقعد دچار عفونت شوند. آبسه باید توسط متخصص به سرعت تخلیه و درمان شود، زیرا اگر درمان به موقع صورت نگیرد، مزمن و عود شونده می‌شود و فیستول مقعدی را ایجاد می‌کند. فیستول یک کانال ریز است که در نتیجه عفونت و التهاب از اطراف مقعد تا زیر پوست ایجاد می‌شود.
مهم‌ترین علائم آبسه و فیستول مقعدی عبارتند از:
- خروج ترشحات بدبو از مقعد
- خونریزی در هنگام دفع مدفوع
- تورم و قرمزی در اطراف مقعد
- داغ شدن اطراف مقعد (در نتیجه وجود آبسه)
- بی اختیاری در مدفوع (در بعضی موارد)
ساده‌ترین راه برای درمان فیستول مقعدی، لیزر درمانی است که به صورت سرپایی توسط پزشکان متخصص انجام می‌شود. گاهی اوقات هم درمان فیستول مقعدی به جراحی نیاز دارد. امروزه روش‌های کمتر تهاجمی نسبت به جراحی مثل درمان ماهیچه اسفنکتر راست روده یا سلول درمانی پیشنهاد شده‌اند، اما تحقیقات در مورد این روش‌های جدید هنوز ادامه دارد (منبع).
یبوست
یبوست شدید و مزمن که بیشتر از یک هفته طول بکشد باعث می‌شود که فرد برای دفع مدفوع، فشار زیادی بیاورد و دیواره مقعد دچار پارگی شود. در چنین شرایطی خون روشن همراه با مدفوع از بدن خارج می‌شود. تغییر در رژیم غذایی با افزایش مصرف فیبر و کاهش چربی و افزایش تحرک بدنی، می‌تواند به رفع یبوست کمک کند. گاهی اوقات لازم است برای درمان یبوست از داروهای ملین و شیاف‌های مقعدی استفاده کرد.
سرطان روده بزرگ و رکتوم
سرطان روده بزرگ که به نام سرطان کولون هم شناخته می‌شود، در نتیجه رشد غیرعادی سلول‌های دیواره روده یا تکثیر شدن پولیپ‌های روده به وجود می‌آید. تحقیقات نشان داده است که سرطان روده بزرگ، بیشتر در افراد بالای 50 سال به وجود می‌آید و تعداد افرادی که به این سرطان مبتلا می‌شوند، در هر سال 2.1% افزایش می‌یابد (منبع) سرطان روده بزرگ، چهارمین سرطان در دنیا و دومین سرطان در کشور امریکاست (منبع) اما تشخیص به موقع سرطان روده می‌تواند در موفق بودن درمان بیماران مبتلا به سرطان روده، نقش مهمی را ایفا کند.
یکی از علائم اولیه برای تشخیص سرطان روده و رکتوم، خونریزی از مقعد است. گاهی اوقات ممکن است این خونریزی مشهود نباشد و از روی علائمی مثل کاهش وزن شدید، خستگی مفرط، اسهال و یبوست مزمن و طولانی مدت (بیشتر از یک هفته) شناخته شود.
برای درمان سرطان روده در مراحل مختلف، روش‌های متفاوتی وجود دارند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به درمان جراحی روده (کولیکتومی جزئی یا کامل)، شیمی درمانی، رادیوتراپی (پرتو درمانی)، ایمنوتراپی و غیره اشاره کرد. یکی از جدیدترین درمان‌هایی که برای سرطان روده به کار گرفته شده‌است، استفاده از داروی Fruquintinib برای سرکوب سلول‌های سرطانی است (منبع).
پروکتیت
گاهی ممکن است بافت‌های اطراف راست روده ملتهب شوند و درد و خونریزی را ایجاد کنند. پروکتیت ممکن است به صورت مزمن یا حاد به وجود بیاید. دلیل اصلی ایجاد این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما گاهی اوقات پروکتیت ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی در بیمارانی که تحت پرتودرمانی قرار دارند، به وجود بیاید.
اصلی‌ترین علائم پروکتیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی از مقعد
- اسهال شدید
- درد در ناحیه مقعدی
- احساس نیاز به اجابت مزاج بعد از دفع مدفوع
مصرف آنتی بیوتیک‌های خوراکی مثل مترونیدازول می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. درمان‌های دیگری هم مثل تزریق اکسیژن فشار بالا و حرارت درمانی برای پروکتیت به کار گرفته شده‌اند اما نتایج به دست آمده از این روش‌های درمانی، هنوز به طور قطع مفید بودن آن‌ها را تایید نکرده‌است. (منبع)
بیماری‌های عفونی
خونریزی از مقعد گاهی اوقات ممکن است به خاطر عفونت‌های موجود در روده یا بخش‌های دیگری از دستگاه گوارش باشد. این عفونت‌ها ممکن است در اثر وجود باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها یا حتی در نتیجه مصرف بعضی از داروها ایجاد شوند. به عنوان مثال، گاستروانتریت یک عفونت در دستگاه گوارش است که ممکن است در نتیجه مصرف بعضی از داروها مثل داروهای ضد اسید معده، داروهای شیمی درمانی و داروهای ملین و یا عفونت ویروسی ایجاد شود. این بیماری موجب ایجاد اسهال خونی، خونریزی از مقعد، دل پیچه و دردهای شکمی می‌شود و با درمان‌های آنتی بیوتیکی درمان می‌شود.
عفونت‌های مقاربتی
یک نوع دیگر از بیماری‌های عفونی که ممکن است منجر به خونریزی از مقعد شوند، عفونت‌های مقاربتی هستند. رابطه جنسی محافظت نشده که ناحیه مقعد را درگیر می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد انواع مختلفی از بیماری‌های ویروسی و باکتریایی شود مثل سیفلیس مقعدی که از باکتری ترپونما ایجاد می‌شود و منجر به التهاب مقعد و راست روده شده و می‌تواند عامل ایجاد خونریزی مقعدی باشد.
سیفلیس مقعدی، علائم و نشانه‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- خارش در ناحیه مقعد
- خونریزی از مقعد
- نیاز فوری به اجابت مزاج
- بی اختیاری ادرار
- بی اختیاری مدفوع (در بعضی موارد)
درمان آنتی بیوتیک با پنی سیلین‌های G موثرترین راه برای درمان سیفلیس مقعدی است. با توجه به شدت بیماری ممکن است یک دوز آنتی بیوتیک برای درمان کافی باشد. در موارد شدیدتر بیماری، ممکن است درمان دارویی تا سه هفته ادامه پیدا کند.
بیماری‌های نادر روده
گاهی ممکن است خونریزی مقعدی ناشی از بیماری‌هایی مثل ولولوس (پیچ خوردگی روده)، انسداد روده، بیماری هیرشیپرونگ (که در آن بخش پایینی روده قادر به فشردن مدفوع نیست) یا وجود رگ‌های خونی غیرعادی باشد.
بیماری‌های روده بزرگ
دفع مدفوع همراه با خون نسبتا تیره، معمولا به دلیل خونریزی در روده بزرگ است. خونریزی مقعدی ممکن است به دلیل وجود بیماری در بخش‌های مختلفی از روده بزرگ باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
پولیپ روده
پولیپ روده توده کوچکی است که ممکن است در بخش‌های مختلفی از دیواره روده بزرگ ایجاد شود. پولیپ‌های روده، در اکثر موارد سرطان‌زا نیستند ولی ممکن است در طول زمان تبدیل به سلول‌های سرطانی شوند. تشخیص به موقع و به کارگیری درمان مناسب برای آن‌ها، بهترین راه برای جلوگیری از تبدیل شدن پولیپ‌های روده به سلول‌های سرطانی است.
پولیپ روده در اغلب مواقع، هیچ علامت خاصی ندارد. اما بعضی از نشانه‌ها وجود دارند که در افرادی که دارای پولیپ روده هستند، مشاهده می‌شوند. این علائم عبارتند از:
- خروج خون نسبتا تیره از مدفوع
- سیاه شدن رنگ مدفوع
- تغییرات مداوم فعالیت روده (اسهال یا یبوست به مدت بیش از یک هفته)
- دردهای شکمی شدید و بدون دلیل
- کم خونی
درمان پولیپ روده به میزان زیادی بستگی به تعداد پولیپ‌ها در روده، محل قرار گرفتن، میزان پیشرفت بیماری و وضعیت بیمار دارد. رایج‌ترین درمان برای برداشتن پولیپ روده، استفاده از روش کولونوسکوپی است.
که معمولا برای پولیپ‌هایی با اندازه کمتر از 1 سانتی‌متر به کار می‌رود. پولیپ‌هایی که اندازه‌ای بزرگتر دارند، به روش‌های دیگر مثل پولیپکتومی برداشته می‌شوند. اگر پولیپ‌های روده، سرطانی باشند یا تعداد آن‌ها بیشتر از دو تا باشد، لازم است از روش‌های دیگری مثل پروکتوکولکتومی و لیزردرمانی برای درمان آن‌ها استفاده کرد.
بیماری‌های التهابی روده
التهاب روده بزرگ که ناشی از کاهش جریان خون است که در نهایت ممکن است به خروج خون از مقعد منجر شود. بیماری‌های التهابی روده، با علائمی مثل اسهال و درد در ناحیه شکم شناخته می‌شوند. دو نوع از مهم‌ترین بیماری‌های التهابی روده عبارتند از:
- بیماری اولسراتیو کولیت: این بیماری که به نام بیماری کولیت زخمی هم شناخته می‌شود، نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن، سیستم ایمنی بدن نسبت به سلول‌های موجود در مخاط دیواره روده بزرگ واکنش نشان می‌دهد و این واکنش، باعث ایجاد زخم‌های کوچک در دیواره روده بزرگ می‌شود که با خونریزی وسیعی همراه است. رایج‌ترین درمان برای این بیماری، استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و داروهای ضد التهاب مثل کورتیکواستروئیدها است.
- بیماری کرون: بیماری کرون نوعی بیماری خودایمنی و التهابی است که منجر به التهاب دیواره روده و خونریزی از مقعد می‌شود. این بیماری به دلیل عوامل ژنتیکی، تاثیر عوامل محیطی و میکروبیوتا (باکتری‌های مفید) موجود در دیواره روده به وجود می‌آید. در افراد جوان، بیماری کرون با علائمی مثل درد شکمی، اسهال مزمن، از دست دادن وزن و خستگی مفرط شناخته می‌شود. برای درمان این بیماری می‌توان از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و داروهای ضد التهاب به صورت همزمان با هم استفاده کرد.
بیماری دیورتیکول
در این بیماری، که یکی از اصلی‌ترین عوامل خون‌ریزی‌های حاد دستگاه گوارش است، کیسه‌های کوچک از دیواره روده بزرگ بیرون می‌زند که ممکن است منجر به پاره شدن رگ‌های خونی و خونریزی از مقعد شود. دلیل ابتلا به بیماری دیورتیکولیت هنوز به طور کامل مشخص نشده‌است، اما مطالعات اپیدمیولوژی نشان داده‌اند که داشتن یک رژیم غذایی با فیبر کم و کربوهیدرات‌های ساده زیاد می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر کند (منبع).
سایر عواملی که می‌توانند روی ابتلا به بیماری دیورتیکولیت تاثیر بگذارند عبارتند از: بی تحرکی، چاقی، کشیدن سیگار، یبوست شدید.
مهم‌ترین علائم دیورتیکول عبارتند از:
- دردهای شدید در قسمت تحتانی و سمت چپ شکم
- تب
- تهوع و استفراغ
- خونریزی از مقعد
- تغییر در وضعیت اجابت مزاج
معمولا این بیماری با مصرف داروهای ضد التهابی مثل آموکسی سیلین، کلاونیک اسید، سفالوسپورین به همراه مترونیدازول درمان می‌شوند. در موارد بسیار نادر که بیماری بسیار وخیم است، نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا عمل جراحی است.
بیماری کولیت ایسکمیک
این بیماری، نوعی بیماری التهابی است که معمولا به صورت ناگهانی و اکثرا در افراد سالم ظاهر می‌شود. چون این بیماری به دنبال یک عارضه پزشکی در فرد بروز می‌کند، برای تشخیص آن نمی‌توان فقط به علائم ظاهری بسنده کرد و لازم است برای تشخیص دقیق آن، حتما کولونوسکوپی صورت بگیرد.
اصلی‌ترین علائم این بیماری، دردهای شکمی ناگهانی همراه با اسهال خونی و خروج خون از مقعد است. خونریزی در مقعد در این دسته از بیماران معمولا به مدت 24 ساعت ادامه دارد. تهوع و استفراغ هم ممکن است در این بیماران اتفاق بیفتد.
انتخاب روش درمان مناسب برای این بیماری، بستگی به شدت بیماری دارد. در مراحل ابتدایی بیماری، دارو درمانی و کنترل علائم می‌تواند موفقیت آمیز باشد ولی در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
پارگی عروق خونی
گاهی اوقات ممکن است خروج خون از مقعد، به دلایل ناشناخته اتفاق بیفتد. در چنین شرایطی، احتمال آنژیودیسپلازی داده می‌شود. آنژیودیسپلازی به معنی پارگی عروق خونی است که در نتیجه افزایش سن و ضعیف شدن عروق خونی ایجاد و منجر به دفع خون همراه با مدفوع می‌شود. معمولا آنژیودیسپلازی به صورت خود به خودی برطرف می‌شود، اما گاهی ممکن است برای متوقف کردن خونریزی نیاز به مصرف دارو باشد. نوع این دارو و میزان مصرف آن، با توجه به شدت آنژیودیسپلازی و محل ایجاد آن تعیین می‌شود.
بیماری‌های معده و روده کوچک
خونریزی مقعدی ناشی از بیماری‌های معده و روده کوچک، که به شکل مدفوع سیاه و بدبو ظاهر می‌شود، زیرا خون برای خروج از معده، باید مسیری طولانی را طی کند، به همین خاطر در طول مسیر تغییر رنگ داده و به شکل خون تیره با مدفوع ترکیب می‌شود. این کار باعث می‌شود که مدفوع به رنگ تیره در بیاید. به این عارضه اصطلاحا Melaena گفته می‌شود که ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:
گاستریت (التهاب معده)
التهاب معده، یک وضعیت کلی است که در نتیجه التهاب دیواره معده توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود. این التهاب ممکن است به صورت ناگهانی (التهاب معده حاد) ایجاد شود یا ممکن است به تدریج اتفاق بیفتد (التهاب معده مزمن). مصرف بیش از حد الکل، مصرف داروهایی مثل آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، استرس و عصبی شدن زیاد، بیماری‌هایی که منجر به استفراغ مزمن می‌شوند، می‌تواند احتمال ابتلا به التهاب معده را بیشتر کند.
معمولا التهاب معده در مراحل اولیه، هیچ علامتی ندارد. اما با پیشرفت بیماری یا مزمن شدن آن، علائم ظاهر می‌شوند. مهم‌ترین علائم التهاب معده عبارتند از:
- خروج خون سیاه در مدفوع
- تهوع همراه با خون تیره (مشابه با دانه‌های قهوه)
- درد شکمی
- احساس سیری و سنگینی بیش از حد در معده (به خصوص بعد از خوردن غذا)
- بی اشتهایی یا سیر شدن زودهنگام
التهاب معده معمولا بیماری خطرناکی نیست و افراد زیادی ممکن است با آن درگیر باشند. اما اگر علائم بیماری بیشتر از یک هفته طول کشید یا احساس درد بسیار شدیدی داشتید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص می‌تواند با استفاده از داروهای آنتی بیوتیک، التهاب دیواره معده شما را کاهش دهد. هم‌چنین ممکن است از داروهایی مثل آسپرین برای کنترل علائم بیماری شما استفاده کند. تغییر در سبک زندگی، کاهش مصرف الکل و رعایت رژیم غذایی مناسب (مثل کاهش مصرف گوشت قرمز) می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند.
زخم معده
زخم معده به دلیل آلودگی با باکتری هلیکوباکترپیلوری، مصرف بعضی از داروها مثل آسپرین، سرطان، استرس‌های ناشی از جراحی، اضطراب زیاد به وجود می‌آید. گاهی ممکن است التهاب معده مزمن هم منجر به زخم معده شود. اگر زخم معده درمان نشود، به تدریج با آسیب زدن به عروق خونی منجر به خونریزی از مقعد می‌گردد.
مهم‌ترین علائم زخم معده عبارتند از:
- احساس درد یا ناراحتی در بخش فوقانی شکم
- احساس سیری زودرس
- احساس سنگینی بعد از هر وعده غذایی
- نفخ شدید
- آروغ زدن زیاد
بهترین درمان برای زخم معده، استفاده از داروهای ضد اسید است. این داروها به خنثی شدن اسید معده و کنترل علائم مربوط به اسید معده کمک می‌کنند. اگر زخم معده به خاطر وجود هلیکوباکترپیلوری باشد، لازم است برای مقابله با این باکتری، درمان‌های آنتی بیوتیکی هم به کار گرفته شود.
سرطان معده
تقسیم غیرعادی سلول‌ها در دیواره داخلی معده که منجر به ایجاد التهاب و از بین رفتن دیواره معده می‌شود، می‌تواند منجر به خروج خون سیاه و بدبو از طریق مدفوع شود.
سرطان معده در مراحل اولیه معمولا علامتی ندارد. اما به تدریج و با پیشرفت بیماری، علائم متنوعی ظاهر می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- کاهش شدید اشتها
- کاهش وزن شدید و ناگهانی
- دردهای شکمی مزمن
- احساس ناراحتی در شکم (بدون دلیل)
- احساس سیری زودهنگام
- سوزش معده یا سوء هاضمه
- حالت تهوع
- استفراغ (که می‌تواند همراه با خون یا بدون خون باشد)
درمان سرطان معده به میزان زیادی، بستگی به میزان پیشرفت بیماری دارد. گاهی اوقات ممکن است برداشتن بافت سرطانی معده به درمان آن کمک کند. اما گاهی اوقات ممکن است برای درمان سرطان معده و کنترل علائم بیماری، به شیمی درمانی، رادیوتراپی و ایمونوتراپی نیاز باشد.
بیماری‌های مری
مری، بخشی از لوله گوارش است که دهان را به معده متصل می‌کند. اگر خونریزی مقعدی ناشی از مری باشد، مدفوع سیاه و قیری رنگ و بسیار بدبو خواهد بود. تعدادی از مهم‌ترین بیماری‌های مری که منجر به ظهور خون در مدفوع می‌شوند، عبارتند از:
بیماری رفلاکس مری (GERD)
بیماری رفلاکس مری (Gastoesophagael Reflux Disease=GERD)، رایج‌ترین بیماری در دستگاه گوارش فوقانی است که به دلیل بازگشت غذا از معده به مری ایجاد می‌شود. اسیدی که از معده به مری برمی‌گردد، باعث ایجاد شرایط اسیدی در محیط مری می‌شود. معمولا بیماری‌های دستگاه گوارشی فوقانی، منجر به خروج خون تیره در مدفوع می‌شوند.
مهم‌ترین علائمی که در این بیماری مشاهده می‌شود، عبارتند از:
- سوزش در سینه به ویژه بعد از غذا خوردن که در شب هنگام و در زمان دراز کشیدن بدتر می‌شود.
- احساس برگشت غذا به دهان یا احساس طعم ترشی در دهان (اصطلاحا ترش کردن)
- درد در پشت یا ناحیه قفسه سینه
- دشواری در بلع (دیسفاژی)
- احساس وجود توده در گلو
- بروز علائم آسم یا تشدید علائم قبلی
- سرفه مکرر
تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن و ترک سیگار می‌تواند باعث بهبود علائم بیماری رفلاکس مری شود. معمولا توصیه می‌شود که برای جلوگیری از بازگشت غذا از مری به معده، بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز نکشید. بهتر است تعداد وعده‌های غذایی خود را بیشتر کنید و در هر وعده، میزان کمتری غذا میل کنید تا معده خیلی سنگین نشود. برای کسانی که در هنگام خواب، علائمشان تشدید می‌شود، توصیه می‌شود که بالش خود را به نحوی قرار دهند که سر کمی بالاتر از بدن قرار بگیرد. در موارد شدید که نیاز به درمان‌های دارویی وجود داشته باشد، می‌توان از داروهای ضد اسید (که معمولا بدون نسخه هم به فروش می‌رسند) یا داروهای اختصاصی‌تر مثل داروهای سرکوب کننده پمپ پروتون استفاده کرد که باید حتما توسط پزشک متخصص تجویز شوند.
واریس مری
این بیماری که به دلیل بزرگ شدن غیر عادی عروق قسمت انتهایی مری ایجاد می‌شود، یکی از عوارض جانبی سیروز کبدی است. بهترین راه برای تشخیص این بیماری، استفاده از ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (اندوسکوپی دستگاه گوارش بالایی) است.
این بیماری، یک عارضه خطرناک است که در صورت بروز آن، باید فورا به پزشک مراجعه گردد. مهم‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- مدفوع سیاه رنگ و بدبو به دلیل وجود خون مرده
- بالا آوردن میزان زیادی خون
- گیجی و ضعف ناشی از کم خونی
- از دست دادن هوشیاری در موارد شدید
اولین اقدامی که برای درمان واریس مری باید انجام شود، جلوگیری از خونریزی است. زیرا از دست دادن مقدار زیادی خون در نتیجه واریس مری، می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد. بسیاری از پزشکان برای متوقف کردن خونریزی از داروهای منعقد کننده خون مثل پروپرانولول استفاده می‌کنند. یکی دیگر از درمان‌های بسیار معمول برای درمان واریس مری، بستن رگ‌های خونی با استفاده از اندوسکوپی است که توسط پزشک متخصص انجام می‌شود.
پارگی مالوری ویس (Mallory-Weiss Syndrome)
پاره شدن دیواره داخلی مری به دلیل افزایش فشار داخل شکمی که به دنبال سرفه مکرر، سکسکه طولانی، استفراغ شدید، زایمان و موارد دیگر اتفاق می‌افتد، یکی از بیماری‌های مری است که خونریزی از مقعد را به دنبال دارد.
پارگی مالوری ویس یک عارضه خطرناک است که باید برای درمان سریع آن اقدام کرد. بعضی از مهم‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- خروج خون سیاه و تیره همراه با مدفوع
- درد شکمی یا درد در ناحیه قفسه سینه
- ضعف، خستگی و گیجی
- تنگی نفس
- تهوع همراه با خروج خون یا دانه‌هایی شبیه به قهوه
- اسهال شدید
وقتی برای درمان پارگی مالوری ویس به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، پزشک ابتدا شدت بیماری را در شما بررسی می‌کند. در موارد خفیف، پزشک ممکن است تنها به کنترل علائم بیماری شما بسنده کند. اما ممکن است پزشک از اندوسکوپی برای متوقف کردن خونریزی استفاده کند. در موارد شدیدتر، لازم است از گیره و کلیپس برای بستن محل خونریزی استفاده شود.
علت خونریزی از مقعد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
خونریزی مقعدی ممکن است در همه افراد و در هر سنی ایجاد شود. ممکن است خونریزی مقعدی ناشی از یک هموروئید ساده باشد ولی ممکن است گاهی اوقات، این علامت هشداری برای یک بیماری جدی مثل سرطان روده بزرگ باشد. به همین خاطر است که خونریزی از مقعد باید جدی گرفته شود و حتما توسط پزشک متخصص معاینه شود. پزشکان از روش‌های مختلفی برای پیدا کردن منشا خونریزی مقعدی استفاده می‌کنند که مهم‌ترین این روش‌ها عبارتند از:
معاینه فیزیکی
زمانی که به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، درباره میزان درد شما، خارش، وضعیت اجابت مزاج، تغییرات وزنی، سابقه بیماری‌های گوارشی در خانواده از شما سوالاتی می‌پرسد. سپس با استفاده از ابزاری به نام پروکتوسکوپ، احتمال وجود هموروئید، شقاق مقعدی یا بواسیر را در شما بررسی می‌کند. اگر این مرحله، خونریزی مشاهده نشود، نیاز به ارزیابی‌های بیشتر برای مشخص شدن علت خونریزی مقعدی است.
آزمایش خون
در یک آزمایش خون به ظاهر ساده، پزشک می‌تواند دلایل اولیه خونریزی از مقعد را بررسی کند و براساس آن برای آزمایش‌های بیشتر و تکمیلی، برنامه ریزی کند. هم چنین پزشک متخصص می‌تواند با بررسی فاکتورهای التهابی موجود در خون یا از شمارش گلبول‌های سفید خون، برای بررسی وجود سرطان روده یا اثنی عشر هم استفاده کند.
آزمایش خون نهفته در مدفوع (FOB)
گاهی ممکن است مقدار خونریزی مقعدی بسیار کم باشد و آزمایش مدفوع عادی برای شناسایی آن مناسب نباشد. آزمایش مدفوع عادی زمانی انجام می‌شود که خون در مدفوع شما با چشم غیر مسلح دیده می‌شود. در چنین شرایطی، پزشک آزمایش‌هایی را برای پیدا کردن عفونت‌های قارچی، باکتریایی یا انگلی روی مدفوع انجام می‌دهد تا بتواند منشا خونریزی را پیدا کند. اما گاهی اوقات، خون در مدفوع به شکل نهفته وجود دارد و به همین خاطر لازم است در این شرایط از آزمایش FOB استفاده شود تا پزشک بتواند وجود خون در مدفوع شما را تشخیص دهد و سپس از روش‌های تکمیلی مثل کولونوسکوپی برای پیدا کردن منشا آن کمک بگیرد.
کولونوسکوپی
کولونوسکوپی، یک تست تشخیصی است که تحت بیهوشی انجام می‌شود. در این آزمایش، پزشک متخصص می‌تواند با استفاده از یک کولونوسکوپ (لوله باریک و دراز که به یک دوربین مجهز شده‌است) همه بخش‌های روده بزرگ و راست روده را برای پیدا کردن دلیل خونریزی مقعدی ارزیابی کند. خون‌ریزی‌های مقعدی ناشی از پولیپ‌های روده، بیماری‌های التهابی دیواره روده، زخم‌های دیواره روده به طور کامل توسط دستگاه کولونوسکوپ، قابل ارزیابی هستند.
اندوسکوپی
گاهی ممکن است خونریزی مقعدی ناشی از خونریزی در قسمت‌های بالای دستگاه گوارش مثل مری و معده باشد و لازم است برای مشاهده این بخش‌ها، از اندوسکوپی استفاده شود. اندوسکوپی یک روش تشخیصی کم تهاجمی است که در آن از یک اندوسکوپ (لوله باریک و دراز که به یک دوربین مجهز شده‌است) استفاده می‌شود. در اندوسکوپی که تحت بیهوشی انجام می‌شود، لوله اندوسکوپ وارد دهان بیمار شده و پزشک می‌تواند با استفاده از اندوسکوپ، قسمت‌های بالای دستگاه گوارش را برای پیدا کردن منشا خونریزی ارزیابی کند.
سیگموئیدوسکوپی
گاهی ممکن است منشا خونریزی مقعدی، بخش سیگموئیدی روده باشد. سیگموئید بخش نهایی روده بزرگ است که به راست روده متصل می‌شود. پزشک متخصص با استفاده از سیگموئیدوسکوپی، می‌تواند این بخش از روده را مورد مشاهده قرار دهد. سیگموئیدوسکوپی هم مانند کولونوسکوپی، یک روش تشخیصی کم تهاجمی و دقیق است اما سیگموئیدوسکوپی فقط برای مشاهده قسمت سیگموئیدی روده (قسمت انتهایی روده که متصل به راست روده است) استفاده می‌شود اما کولونوسکوپی برای بررسی همه قسمت‌های روده استفاده می‌شود.
اسکن رادیونوکلوئید
در این روش از یک ماده شیمیایی رادیواکتیو با دوز بسیار پایین برای مشاهده بخش‌های تحتانی دستگاه گوارش و یافتن منشا خونریزی در این بخش استفاده می‌شود.
چگونه می‌توان از خونریزی در مقعد پیشگیری کرد؟
روش‌های پیشگیری از خونریزی مقعدی با توجه به منشا ایجاد آن، بسیار متنوع هستند. اما چند توصیه کلی که می‌تواند برای جلوگیری از خونریزی مقعدی مناسب باشد، عبارتند از:
- نوشیدن آب و مایعات به میزان زیاد برای دفع آسان‌تر مدفوع
- مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل برای جلوگیری از یبوست
- ورزش کردن به طور مرتب و پیاده روی روزانه برای بهبود حرکات روده
- نگه نداشتن مدفوع در زمان نیاز به اجابت مزاج
سوالات متداول
آیا خونریزی مقعدی همیشه درد دارد؟
خونریزی مقعدی، همیشه با درد همراه نیست. در بسیاری از موارد، خونریزی بدون درد می‌تواند نشانه هموروئید باشد. خونریزی از مقعد به همراه درد، در اکثر مواقع نشانه شقاق مقعدی است.
آیا هر نوعی از خونریزی مقعدی، نشانه هموروئید است؟
خیر. گاهی ممکن است بعد از یک یبوست شدید، شما یک بار دچار خونریزی مقعدی شوید و با برطرف شدن یبوست، این عارضه هم برطرف شود. در این حالت نمی‌توان گفت شما به هموروئید مبتلا هستید.
چرا در دوران بارداری، خونریزی مقعدی اتفاق می‌افتد؟
افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری، باعث کاهش حرکات روده و یبوست می‌شود. این یبوست ممکم است تبدیل به هموروئید شود و با خونریزی مقعدی همراه شود.
آیا خونریزی مقعدی خطرناک است؟
اگر خونریزی از مقعد درمان نشود، می‌تواند منجر به التهاب‌های مزمن در ناحیه مقعد، افزایش احتمال سرطان رکتوم و کم خونی شدید شود. گاهی خونریزی مقعدی ممکن است نشانه بیماری‌های خطرناکی مثل سرطان روده باشد.
برای درمان خونریزی مقعدی، چه پمادهایی مناسب است؟
با توجه به نوع بیماری و منشا ایجاد آن، پزشک داروهای مناسب را برای شما تجویز می‌کند. به عنوان مثال، یکی از داروهای موثر برای درمان هموروئید، مصرف موضعی پماد هیدروکورتیزون است.
بهترین دارو برای درمان خونریزی از مقعد چیست؟
داروی مناسب برای درمان خونریزی مقعدی، بستگی به علت بروز آن دارد که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود.
خونریزی مقعدی در خانم‌ها نشانه چیست؟
گاهی ممکن است خانم‌ها در دوران قاعدگی خونریزی مقعدی را تجربه کنند که ممکن است به دلیل بیماری‌های دستگاه گوارش باشد. لازم است در صورت تکرار و یا شدید بودن خونریزی به پزشک مراجعه شود.
برای درمان خونریزی از مقعد باید به چه دکتری مراجعه کنیم؟
پزشک متخصص گوارش، فوق تخصص بیماری‌های کلورکتال، فوق تخصص بیماری‌های روده و بیماری‌های نشیمنگاه می‌توانند برای درمان این عارضه به شما کمک کنند.
خونریزی از مقعد در کودکان نشانه چیست؟
خونریزی از مقعد در کودکان، در اکثر مواقع ناشی از یبوست یا بیماری‌های التهابی روده است. اما گاهی ممکن است خونریزی از مقعد به دلیل آسیب‌های فیزیکی به مقعد باشد. حتما مراقب کودک خود باشید و اگر مشکوک به تجاوز است، حتما برای معاینات دقیق، به پزشک مراجعه کنید.
آیا غذا می‌تواند علائمی شبیه به خونریزی از مقعد ایجاد کند؟
مصرف بعضی از غذاها مثل چغندرقند، انواع توت ممکن است باعث تغییر رنگ در مدفوع شوند که البته بی‌خطر است.
آیا زور زدن هنگام دفع مدفوع می‌تواند باعث خونریزی از مقعد شود؟
زورزدن بیش از حد در هنگام دفع مدفوع و یبوست‌های طولانی، ممکن است منجر به پارگی اطراف مقعد و ایجاد خونریزی از مقعد شود.
آیا رابطه جنسی می‌تواند باعث خونریزی از مقعد شود؟
بله. رابطه جنسی مقعدی می‌تواند منجر به آسیب دیدگی و خونریزی از مقعد شود.
