خونریزی مقعدی یکی از مشکلاتی است که میتواند نشاندهنده یک بیماری عادی و یا یک بیماری جدی باشد. آشنایی با انواع خونریزی مقعدی، علت خون آمدن از مقعد و درمان آن برای افرادی که دچار این مشکل هستند بسیار اهمیت دارد؛ زیرا با شناخت انواع خونریزی مقعدی افراد متوجه شوند با چه مشکلی روبرو هستند و هرچه سریعتر برای درمان اقدام میکنند. خونریزی مقعدی اگرچه در بسیاری مواقع ناشی از بیماریهای نهچندان خطرناک است؛ اما میتواند در برخی مواقع ناشی از بیماریهای خطرناکی همچون سرطان کولون نیز باشد و به همین دلیل بسیار مهم است تا هرچه سریعتر با مشاهده خونریزی مقعدی به پزشک مراجعه شود.
خونریزی مقعدی چیست؟
بروز خونریزی مقعد میتواند همزمان با دفع مدفوع یا به تنهایی باشد. خونریزی بسته به علت آن ممکن است خفیف یا شدید باشد همچنین ممکن است به رنگ قرمز روشن، قرمز تیره یا قهوهای رنگ باشد. تیره یا روشن بودن خونریزی میتواند نشانگر محل خونریزی باشد، تیرگی خون دفعی ممکن است به دلیل خونریزی از قسمت بالاتری از دستگاه گوارش باشد. دستگاه گوارش شامل مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده (رکتوم) و مقعد است. آسیب به هر کدام از این نواحی میتواند موجب خونریزی و دفع آن از طریق مدفوع شود. در واقع خونریزی از مقعد میتواند علامتی از یک بیماری جدی باشد.
علت بروز خونریزی مقعدی
خونریزی مقعدی ممکن است به عوامل مختلفی برگردد. برخی از اصلیترین علل خونریزی مقعدی عبارتند از:
- هموروئیدها: این بیماریها شامل تورم و التهاب وریدهای مقعدی هستند که میتوانند منجر به خونریزی شوند.
- شقاق مقعدی: شکافها یا ترکهای مقعدی نیز میتوانند باعث خونریزی شوند. این ممکن است به دلیل قوی شدن فعالیت معده، یبوست، دیابت و یا شرایط دیگر باشد.
- التهاب مقعد: التهابهای مقعدی مانند التهاب مخاط، بیماری التهابی روده و یا تومورهای خوش خیم و خطرناک نیز میتوانند منجر به خونریزی شوند.
- بیماریهای هضمی: برخی بیماریهای هضمی مانند بیماری کرون و زخم های روده نیز ممکن است باعث خونریزی مقعدی شوند.
- عفونتها: برخی عفونتهای مانند عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی نیز ممکن است باعث خونریزی مقعدی شوند.
در هر صورت، در صورت خونریزی مقعدی، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت مشکل تشخیص داده شود و درمان مناسب را شروع کنید.
انواع خونریزی مقعدی
هر نوع خونی که از مقعد فرد خارج شود را خونریزی مقعدی مینامند. چنانچه این خون با رنگ روشن یا تیره مشاهده شود، احتمالاً فرد در آن لحظه دچار خونریزی رکتوم شده است. در علوم تجربی این نوع خونریزی را خونریزی (GI) یا دستگاه گوارش مینامند. هر گونه آسیب به دستگاه گوارش فرد از مری گرفته تا روده بزرگ میتواند عامل این خونریزی باشد. این خونریزی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که بر اساس شدت خونریزی یا با توجه به محل خونریزی متفاوت است. به طور کلی انواع خونریزی مقعد را میتوان به موارد زیر دسته بندی کرد:
- خونریزی مقعد یا بخش رکتوم
این نوع خونریزی، دارای خونی شفاف و تازه است که به هیچ وجه با مدفوع فرد ترکیب نمیشود. این خونریزی پس از خروج مدفوع بوده یا به صورت رگههایی مدفوع را پوشانده است. این علامت ممکن است اثر بواسیر یا شقاق باشد.
- خونریزی از روده کوچک یا معده
بعضی از خونریزیهای مقعدی ممکن است ناشی از آسیب به معدی و یا روده کوچک باشند. خون برای اینکه از این اعضای بدن به مقعد برسد باید مسیری طولانی را طی کند و به همین دلیل رنگ آن تیره شده و اغلب با مدفوع فرد ترکیب میشود. توجه داشته باشید که این خونریزی وضعیتی اورژانسی بوده و فرد باید سریعاً نزد پزشک برود.
علائم خونریزی مقعد چیست؟
همیشه خونریزی مقعدی را توسط پزشک بررسی کنید، زیرا ممکن است نشانه یک مورد جدی باشد. خونریزی از سیستم گوارش ممکن است به هر کدام از صورتهای زیر دیده شود:
- خون قرمز روشن بر روی مدفوع (آمدن خون بعد از مدفوع)
- خون تیره در ترکیب با مدفوع
- مدفوع سیاه و قیری رنگ (ملنا)
- خون قرمز روشن در استفراغ
- استفراغ با خون تیره رنگ
خونریزی از باسن ممکن است کاملا بدون علامت باشد که به آن خونریزی مخفی میگویند که گاهی با علائمی مانند درد مقعد، اسهال، یبوست، مدفوع تیره، دفع مخاط با مدفوع همراه است. همچنین در مواقعی که خونریزی شدید و ناگهانی باشد با علائمی مانند درد شکم، ورم شکم، کاهش وزن ناخواسته و کم خونی همراه بوده و بیماربه دنبال کم خونی ممکن است دچار هر کدام از علائم زیر شود:
- رنگ پریدگی
- احساس ضعف
- دل درد شدید
- غش کردن
- احساس سرگیجه هنگام ایستادن
- خستگی
- علائم خونریزی روده بزرگ
- علت اسهال مداوم
- افزایش ضربان قلب
- خونریزی بواسیر بدون درد
- درد یا گرفتگی شکم
- بروز علائم مسمومیت غذایی
روش تشخیص علت خونریزی مقعد چیست؟
اگر محل خونریزی از رکتوم یا قسمتهای انتهایی رودهی بزرگ باشد خون به رنگ قرمز روشن روی مدفوع یا در ترکیب با مدفوع دفع میشود. دفع مدفوع همراه با خون تیره نیز به دنبال خونریزی از ابتدای رودهی بزرگ یا انتهای روده کوچک دیده میشود.
زمانی که خونریزی از مری، معده و دئودنوم (قسمت ابتدایی روده باریک) باشد مدفوع سیاه و قیری رنگ و همچنین خیلی بدبو است. خونریزی از قسمت بالایی دستگاه گوارش نیز میتواند موجب استفراغی به رنگ قرمز روشن و شبیه به دانههای قهوه شود. اگر خونریزی مخفی باشد ممکن است هیچ تغییری در رنگ مدفوع ایجاد نشود اما خوشبختانه با کمک آزمایشهای ساده میتوان خون مخفی در مدفوع را تشخیص داد.
همچنین به یاد داشته باشید برخی داروها مانند آهن، بیسموت و آنتی بیوتیک Cefdinir و خوردن غذاهایی مانند چغندر قند نیز مدفوع را قرمز و سیاه رنگ میکنند درست مانند زمانی که دچار خونریزی از سیستم گوارش شدهاید.
هر زمان متوجه خونریزی غیر طبیعی از مقعد شدید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق تا حدودی میتواند محل خونریزی را تشخیص دهد و در صورت لزوم با کمک تستهای زیر به تشخیص درست دست یابد.
۱. آزمایش خون
با کمک این آزمایش میتوان میزان خونریزی و مزمن بودن خونریزی را فهمید. همچنین آزمایش خون برای بررسی فاکتورهای سرطانی هم میتواند موثر باشد. این آزمایش ساده نتایج شگفت انگیزی به دست میدهد.
۲. آزمایش مدفوع
در مواقع بسیاری خون در مدفوع وجود دارد اما به صورت نهفته است و نمیتوان آن را تشخیص داد. در چنین مواردی باید نوعی آزمایش مدفوع به نام آزمایش خون نهفته انجام شود. خونریزی از مقعد ممکن است ذره بینی باشد و احساس نشود.
۳. عکس رادیوگرافی
همانطور که گفتیم خونریزی مقعدی میتواند ناشی از سرطان روده باشد. برای تشخیص سرطان روده میتوان از تصویربرداری و رادیوگرافی هم کمک گرفت.
۴. اندوسکوپی
خونریزی از مقعد میتواند به علت خونریزی از بالای دستگاه گوارش باید و یا از پایین لولهی گوارش باشد. این که کدام یک در حال خونریزی هستند، باید تشخیص داده شود. یکی از راههایی که مشکلات و محل خونریزی از بالای لولهی گوارش تشخیص دادهشود، اندوسکوپی است که لولهای باریک همراه با دوربین به داخل لولهی گوارش وارد میشود و از لوله گوارش شما عکس و فیلم میگیرد.
درمان خونریزی مقعد
درمان خونریزی مقعدی به علت موارد مختلفی مانند هموروئیدها، شکافها، بیماری التهابی روده، عفونتها، تومورهای خوش خیم و خطرناک و… متفاوت است. اما در کل درمان خونریزی مقعدی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات در رژیم غذایی: مصرف غذاهای پرالیاف و مایعات بیشتر میتواند موثر باشد و به تسریع در درمان خونریزی مقعدی کمک کند.
- داروها: استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، منشویات، داروهای مقرر شده توسط پزشک و داروهای ضد اسهال (در صورت وجود اسهال) میتواند در کاهش خونریزی و تسریع در بهبودی کمک کند.
- درمان محلولسازی: برخی موارد خونریزی ممکن است نیاز به درمان محلولسازی دارند، مثلاً به کمک حلال کلیرفیبر، که میتواند توصیه شود.
- درمان جراحی: در برخی موارد، مانند هموروئیدهای شدید یا شکافهای بزرگ ممکن است نیاز به درمان جراحی باشد.
مهم است که در هر صورت، بهتر است ابتدا به پزشک خود مراجعه کنید تا علت خونریزی تشخیص داده شود و پلان درمانی مناسب برای شما تعیین شود.
روشهای پیشگیری از خونریزی در مقعد
برای پیشگیری از خونریزی در مقعد، میتوانید اقدامات و روشهای زیر را در نظر بگیرید:
- مصرف مایعات بیشتر: مصرف مقدار کافی از آب و مایعات دیگر مانند آبهای معدنی، آبنبات و آبگیاهی میتواند در پیشگیری از خشکی و تحریک در مقعد کمک کند.
- تغذیه سالم: مصرف غذاهای حاوی فیبر مانند سبزیجات، میوهها، مغزها و مواد غذایی تازه و سالم میتواند در پیشگیری از یبوست و خونریزی مقعدی مؤثر باشد.
- حفظ بهداشت مقعد: استفاده از نوار بهداشتی مناسب پس از رفع هرگونه نیاز، جلوگیری از تراکم مدفوع و انجام بهداشت مکرر مقعد میتواند از خطر خونریزی در مقعد پیشگیری کند.
- نه گفتن به استفاده از داروهای محرک مخاط و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) به طور ناشی از مصرف طولانی مدت، میتواند از خطر خونریزی مقعدی جلوگیری کند.
- انجام فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن: ورزش منظم و حفظ وزن سالم میتواند جلوی مشکلات گوارشی مانند یبوست و هموروئید را میگیرد و خطر خونریزی مقعدی را کاهش دهد.
- پیگیری و مراقبتهای پزشکی: مراجعه به پزشک و انجام بررسیهای منظم برای کشف نشانههای مبتلایان خونریزی و درمان زودهنگام آن، میتواند از خطرات بیشتر پیشگیری کند.
مهم است که همواره با پزشک خود در مورد هرگونه تغییر در زندگی روزمره و درمان مناسب برای پیشگیری از خونریزی مقعدی مشورت کنید.
