آیا میدانید خونریزی معده چیست و چگونه ایجاد میشود؟ زخم گوارشی جراحات باز در دستگاه گوارش هستند. وقتی این زخمها در معده شما باشند، آنها را زخم معده مینامند و اگر در قسمت بالایی روده بزرگ دیده شوند، زخم اثنی عشری نامیده میشوند. بعضی از افراد حتی از وجود این زخمها هم مطلع نیستند. افراد دیگر علائمی نظیر سوزش سردل و درد شکمی را تجربه میکنند. این زخمها در صورت سوراخ کردن روده یا خونریزی شدید میتوانند بسیار خطرناک باشند. زمانی که آستر مخاط معده آسیب میبیند، اسیدهای طبیعی که در فرآیند گوارش روزانه دخالت دارند، بافت آسیب دیده معده را میخورند و آن را از بین میبرند. قطر زخم معمولاً بین ۵.۱ تا ۶.۰ سانتی متر است. درد و ناراحتی شدید معده از علامتهای زخم معده و نشانههای خونریزی معده میباشد. اگر زخم معده نادیده گرفته شده و درمان نشود، اسید معده به عروق خونی دیواره معده نیز تراوش میکند و با تجزیه آنها منجر به پیدا شدن نشانههای خونریزی معده می گردد. اگر چه زخم معده از نشانههای خونریزی معده نیست اما در دراز مدت میتواند منجر به خونریزی معده نیز شود.
خونریزی معده چیست؟
خونریزی معده وقتی رخ میدهد که خون از لایه دیواره معده جاری شود. این مشکل ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند زخم معده، التهاب معده، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) یا عوامل دیگر باشد. اگر با خونریزی معده مواجه شدید، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی بگیرید و درمان مناسبی را شروع کنید.
علت خونریزی معده
علتهای خونریزی معده میتواند شامل موارد زیر باشد:
- زخم معده: زخمهای معده ممکن است ناشی از عواملی مانند استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا استفاده از الکل و سیگار باشد.
- التهاب معده: التهاب معده ناشی از عواملی مانند عفونت، استفاده از داروها، استرس یا اختلالات دیگر معده میتواند خونریزی را ایجاد کند.
- ترشح زیاد اسید معده: اگر معده بیش از حد اسید ترشح کند، ممکن است باعث آسیب و خونریزی شود.
- تومورهای معده: وجود تومورهای خوش خیم یا خطرناک در دیوارههای معده میتواند خونریزی وارد کنند.
- اعتیاد به الکل: مصرف زیاد الکل ممکن است باعث زخم و خونریزی معده شود.
- دیگر عوامل: بعضی از عوامل مانند عصبانیت، جراحیهای معده یا برنامههای درمانی خاص نیز میتوانند موجب خونریزی معده شوند.
در هر صورت، در صورت خونریزی معده، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت مشکل تشخیص داده شود و درمان مناسب را دریافت کنید.
انواع خونریزی معده
خونریزی معده معمولاً با توجه به شدت و علائمی که دارد به دستهبندیهای متفاوتی تقسیم میشود. در برخی افراد علائم خونریزی گوارشی یک باره ایجاد میشود و برخی دیگر ممکن است هیچ علائم خاصی را تجربه نکنند. در ادامه میتوانید با مهمترین انواع خونریزی معده آشنا شوید.
- خونریزی حاد: این خونریزی به صورت شدید و ناگهانی ایجاد میشود و فرد باید به سرعت تحت نظر قرار بگیرد.
- خونریزی مزمن: این خونریزی معمولا گاهی بروز میکند و فرد را برای مدت طولانی درگیر میکند.
- خونریزی پنهان: در این نوع خونریزی معده فرد علائم خاصی را تجربه نمیکند، اما ممکن است در آزمایشات تعداد گلبولهای خون پایین باشد.
- خونریزی علنی: در این نوع خونریزی فرد نشانههایی مثل خونریزی در مدفوع و یا وجود خون در استفراغ را مشاهده میکند.
- خونریزی مبهم: در این نوع خونریزی گوارشی منبع خونریزی دستگاه گوارش مشخص نیست.
نشانهها و علائم خونریزی معده
علائم بسته به سرعت خونریزی شما نیز متفاوت است. کسی که خونریزی معده دارد میتواند یک یا چند نشانه زیر را نشان دهد.
علائم پنهان خونریزی معده
خونریزی معده گاهی اوقات می تواند بدون علائم آشکار رخ دهد و به همین دلیل، تشخیص آن دشوار است. علائم پنهان خونریزی معده ممکن است شامل نشانه های غیر مستقیم یا تدریجی باشند که به راحتی نادیده گرفته می شوند.
شناسایی علائم کمتر شناخته شده مانند موارد زیر مهم هستند:
- کم خونی؛ خستگی مداوم، ضعف و رنگ پریدگی می توانند نشانه های کم خونی باشند؛ که به دلیل خونریزی مزمن و کاهش سطح آهن رخ می دهد.
- تغییرات در عادات رودهای؛ مانند یبوست یا اسهال که به طور ناگهانی رخ دهند و به مدت طولانی ادامه یابند.
- کاهش وزن غیرقابل توضیح؛ کاهش وزن بدون دلیل مشخص می تواند نشانه ای از یک مشکل جدی مثل خونریزی مخفی باشد.
تشخیص به موقع خونریزی معده اهمیت بسیاری دارد. زیرا درمان به موقع می تواند از پیشرفت مشکلات جدی تر جلوگیری کند. مراجعه به پزشک برای بررسی های دوره ای و گزارش دادن هرگونه تغییر ناگهانی در سلامتی توصیه می شود.
مواردی که ممکن است باعث ایجاد خونریزی پنهان شوند؛ عبارتند از:
- زخم های معده یا روده که به آرامی خونریزی میکنند.
- بیماری های التهابی روده که می توانند باعث خونریزی داخلی شوند.
- استفاده از داروهایی که ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند؛ مانند داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی.
در این بخش، بر اهمیت شناسایی و تشخیص علائم پنهان خونریزی معده تاکید شده است. آگاهی و توجه به این علائم می تواند به جلوگیری از عواقب جدی تر کمک کند و به بیماران اجازه می دهد تا به موقع اقدامات درمانی مناسب را انجام دهند.
علائم علنی خونریزی معده
خونریزی علنی معده به صورت زیر است:
علائم کم خونی
مانند خستگی زود هنگام، سیاهی رفتن چشم، درد قفسه سینه یا تنگی نفس میتواند از نشانههای خونریزی معده باشد.
مدفوع قیری و بدبو
این نوع مدفوع که ملنا نام دارد بر وجود خون حداقل به مدت ۱۴ ساعت در دستگاه گوارش دلالت میکند.
استفراغ خون به رنگ قرمز روشن
این استفراغ همراه با موادی با زمینه قهوهای نیز یکی از نشانههای خونریزی است.
وجود خون قرمز روشن در مدفوع
این نشانه بیشتر مربوط به خونریزی قسمت تحتانی دستگاه گوارش است. اگر چه در خون ریزیهای وسیع دستگاه گوارش فوقانی مثل زخم معده نیز چنین نشانهای میتواند وجود داشته باشد.
علائم شوک و افت فشار
یکی از نشانههای از دست دادن شدید خون (بیش از یک لیتر خون در ۲۴ ساعت) است. علائمی مثل افزایش ضربان قلب (تاکیکاردی)، تعریق، سبکی سر، رنگ پریدگی و تهوع نیز میتواند به علت خونریزی و افت فشار باشد.
تشخیص خونریزی معده
برای تشخیص خونریزی معده، پزشک ممکن است از روشهای متنوعی استفاده کند که شامل موارد زیر میشود:
- اندازهگیری فشار خون: بررسی فشار خون میتواند نشان دهنده خونریزی داخلی باشد.
- آزمایشهای خون: آزمایشهای خون برای اندازهگیری سطح هموگلوبین و خونریزی داخلی میتواند اطلاعات مفیدی فراهم کند.
- آزمایش مدفوع: بررسی مدفوع ممکن است نشاندهنده وجود خون در مدفوع باشد که میتواند نشاندهنده خونریزی از معده یا روده باشد.
- آندوسکوپی: با استفاده از یک دستگاه آندوسکوپی، پزشک میتواند مستقیماً به داخل معده نگاه کند و منطقهای که خونریزی دارد را تشخیص دهد.
- آزمایش تصویربرداری: آزمایشهای تصویربرداری مانند اسکن معده یا آندوسکوپی کپسولار ممکن است در تشخیص خونریزی معده مفید باشد.
- آزمایش هلیکوباکتر پیلوری: بررسی وجود عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری ممکن است به عنوان یک عامل مستعد کننده برای زخم معده و خونریزی آن مورد بررسی قرار گیرد.
برای دریافت تشخیص دقیق و درمان مناسب، حتماً به پزشک متخصص گوارش و هضمی مراجعه کنید.
تست های تشخیصی خونریزی معده
- مثبت بودن تست خون مخفی مدفوع
- افت هموگلوبین
- افت هماتوکریت
- آنمی (کمبود آهن) در خونریزی کند و مزمن
- آنوسکوپی، سیگموئیدسکوپی، کولونوسکوپی ممکن است موضع خونریزی را نشان دهد
- آرتریوگرافی ممکن است موضع خونریزی را تایید کند
- اسکن خونریزی نشانگر موضع خونریزی است که با استفاده از گلبول قرمز نشان دار (radioisotope-tagged RBCs) انجام میشود.
با مراجعه بیمار با خونریزی گوارشی، درمان را پس از اثبات وضعیت و علائم حیاتی وی، از طریق مایع درمانی درست، و لوله گذاری معده بیمار؛ آن را شستشو داده و میزان شدت خونریزی بیمار تخمین زده می شود.
بعد از این مراحل، با تشخیص پزشک معالج برای درمان خونریزی با توجه به منشأ خونریزی، اندوسکوپی، سیگموئید سکوپی و یا کولونوسکوپی انجام میگردد.
نکات مراقبتی برای افراد با خونریزی معده
افرای که دچار خونریزی معده شدهاند نیاز به پایش دقیق دارند. چرا که خطر شوک در اثر خونریزی در افرادی که خون زیادی از دست داده، بسیار زیاد است. این افراد باید رژیم غذایی دقیقی داشته باشند و از خوردن غذاهایی که باعث تشدید زخم میشود خودداری کنند. غذاهای سرخ کردنی، چرب، پرادویه و تند باید کاهش یابد و حدالمقدور استفاده نشود. همچنین از مصرف الکل و دخانیات باید خودداری کنند. توصیه میشود بیشتر از غذاهایی که به سیستم خونی افراد کمک میکند، مثل: جگر، حبوبات به خصوص عدس و گوشت قرمز استفاده شود.
درمان خونریزی معده
- درمانهای اندوسکوپیک؛ مانند کوتریزاسیون (سوزاندن) یا بستن عروق خونریزی دهنده.
- داروهای مهارکننده اسید معده؛ مانند مهارکنندههای پمپ پروتونی (PPIs) برای کاهش تولید اسید و تسهیل در بهبود زخمها.
- درمانهای جراحی؛ در موارد شدید یا خونریزیهایی که با دیگر روشها کنترل نمیشوند.
- مدیریت سبک زندگی؛ تغییرات در رژیم غذایی و کاهش عوامل استرس زا میتواند در کاهش التهاب معده و پیشگیری از خونریزی مجدد کمک کننده باشد. به علاوه، انجام معاینات دوره ای و پیگیریهای منظم پزشکی برای اطمینان از کنترل بلندمدت شرایط حیاتی است.
در این بخش، بر اهمیت تشخیص به موقع و انتخاب روشهای درمانی مناسب برای خونریزی معده تاکید میشود. با استفاده از این رویکردها، میتوان خونریزی معده را به طور مؤثر مدیریت کرد و از بروز مجدد آن جلوگیری نمود.