پولیپ کیسه صفرا زائدههای موکوزی هستند که در اغلب موارد بیخطر و غیرسرطانی هستند و مشکلی ایجاد نمیکنند. این پولیپها علائمی مانند سنگ کیسه صفرا ایجاد میکنند و در برخی موارد هنگام تشخیص نیز با سنگ کیسه صفرا اشتباه گرفته میشود زیرا علائمی همچون درد شکم، تهوع، زردی و سوهاضمه ایجاد میکند. به خاطر داشته باشید که اغلب پولیپهای کیسه صفرا بدون نشانه و کاملا بیخطر هستند اما زمانی که علامتدار شوند، با نظر پزشک جراحی صورت خواهد گرفت. در حال حاضر مطمئن راه برای درمان پولیپهای علامتدار کیسه صفرا، جراحی است که به صورت جراحی لاپاراسکوپیک یا جراحی باز انجام خواهد. برای پیشگیری از ابتلا به پولیپ تغذیه سالم، مصرف نکردن مواد غذایی چرب و ورزش توصیه میشود.
پولیپ کیسه صفرا چیست؟
پولیپ کیسۀ صفرا زائدهای است که روی دیوارۀ مخاطی کیسۀ صفرا تشکیل میشود. پولیپ کیسۀ صفرا معمولاً به صورت تصادفی در زمان انجام سونوگرافی یا پس از عمل برداشتن کیسۀ صفرا (کلهسیستکتومی) یافت میشود. البته بعضی موارد پولیپ کیسۀ صفرا علائمی مشابه علائم سنگ کیسۀ صفرا تولید میکنند. اکثر این ضایعهها نئوپلاستیک نیستند، بلکه هایپرپلاستیک یا حاوی رسوبات لیپید یا چربی هستند. پولیپ حاوی رسوبات چربی علامت ابتلا به کلسترولوز است.
پولیپ کیسۀ صفرا غالباً به صورت تصادفی حین آزمایشهای تصویربرداری پزشکی مشاهده میشود که بنا به دلایل دیگر و برای تشخیص بیماریهای دیگر انجام میشوند. بیماران باید تحتنظر پزشک باشند و ارزیابیهای پزشکی را بهطور منظم انجام بدهند تا مشخص شود که آیا لازم است درمان یا بررسی بیشتری بر روی پولیپ انجام شود یا خیر. پولیپهای بزرگتر یا پولیپهای دارای ویژگیهای نگرانکننده باید برداشته شوند تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
انواع پولیپ کیسه صفرا
پولیپ کیسۀ صفرا زائده یا تودهای است که روی لایۀ پوششدهندۀ داخل کیسۀ صفرا تشکیل میشود. اکثریت قریب به اتفاق پولیپهای کیسۀ صفرا خوشخیم و بدون علائماند. اکثر پولیپها خوشبختانه سرطانی نیستند. پولیپ کیسۀ صفرا چند نوع شایع دارد که عاملهای مختلفی باعث ایجادشان میشوند. انواع پولیپ کیسۀ صفرا به شرح زیر است:
- پولیپ کلسترولی: پولیپ کلسترولی یا پولیپ کاذب در اثر انباشته شدن رسوبات کلسترول ایجاد میشود. پولیپ کلسترولی میتواند علامت ابتلا به یکی از بیماریهای کیسۀ صفرا موسوم به کلهسیستیت یا التهاب کیسۀ صفرا باشد.
- پولیپ التهابی: بافت همبند جای زخم که روی دیوارههای کیسۀ صفرا تشکیل میشود، علت ایجاد پولیپهای التهابی است. پولیپ التهابی نیز مرتبط با ابتلا به بیماری التهابی مزمن کلهسیستیت است.
- پولیپ آدنوماتوز: پولیپ آدنوماتوز تومور خوشخیم نادری است که در میان بیماران مبتلا به سنگ کیسۀ صفرا شایعتر است. احتمال سرطانی شدن پولیپ آدنوماتوز بسیار نادر برآورد میشود (منبع). درهرحال سنگ کیسۀ صفرا علت مستقیم تشکیل پولیپ نیست.
- آدنومیوماتوز (Adenomyomatosis): این نوع پولیپ کیستهایی را داخل دیوارۀ کیسۀ صفرا تشکیل میدهد. درصد شیوع پولیپ آدنومیوماتوز همگام با بالا رفتن سن بیشتر میشود. این نوع پولیپ خطرناک محسوب نمیشود و
- پولیپهای بدخیم: پولیپ بدخیم در واقع پولیپ سرطانی است. آدنوکارسینوم شایعترین نوع سرطانی است که اندامهای داخلی را درگیر میکند.
علائم پولیپ کیسه صفرا
در اغلب موارد پولیپهای کیسه صفرا علائمی ایجاد نمیکنند اما به طور کلی علائم آنان شبیه به سنگ کیسه صفرا هست. علائم پولیپ کیسه صفرا عبارتند از:
- دل درد: شکم درد ناگهانی و شدید یکی از علائم اصلی پولیپ کیسۀ صفراست. چنانچه پولیپ چسبیده به کیسۀ صفرا پاره شود و جریان مایع خروجی از مجرای صفراوی را مسدود کند، بیمار ناگهان دچار دل درد شدید میشود. پارگی پولیپ درد شدیدی را در بالای شکم ایجاد میکند. اگر بیمار در زمان مناسب درمان نشود، علائمی مانند تب و ضعف نیز در پی درد بروز مییابد.
- زردی (یرقان): زردی یا یرقان یکی دیگر از علائم اصلی اختلال در کیسۀ صفراست. تکۀ جداشده از پولیپ مجرای صفراوی را مسدود میکند، در نتیجه جریان مایع خروجی از این مجرا محدود میشود. در پی مسدود شدن مجرای صفراوی بیماریهای متعددی مانند یرقان بروز مییابد. یرقان را از روی علائمی مانند زرد شدن چشمها و پوست، ضعف و گرفتگی و تیرگی صورت میتوان تشخیص داد.
- استفراغ: استفراغ یکی از علائم رشد پولیپ در کیسۀ صفراست. بیمار تب و حالت تهوع دارد و ناگهان بالا میآورد. تحمل این عوارض باعث میشود بیمار مدام احساس ضعف و خستگی کند. چنانچه درمان مناسب انجام نشود، این مشکلات مداوم ضعف و خستگی مزمن را به بیمار تحمیل خواهد کرد.
- سوءهاضمه: پولیپ کیسۀ صفرا گاهی باعث سوءهاضمه یا احساس ناراحتی پس از غذا خوردن میشود. چنین عوارضی به این دلیل بروز مییابد که پولیپ عملکرد عادی کیسۀ صفرا را مختل میکند.
- نفخ: نفخ پیامد مختل شدن جریان مایع صفراوی در اثر وجود پولیپ است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
هر نوع پولیپ کیسه صفرا باید با دقت توسط پزشک بررسی شود تا منشا آن مشخص شود بنابراین در صورتی که هر یک از علائم فوق را داشتید باید به پزشک مراجعه نمایید تا احتمال وجود پولیپ و انواع آن بررسی شود. اما اگر هنگام یک تست تشخیصی یا بررسی عمومی پولیپ کیسه صفرا مشاهده شد، اگر پولیپ:
- بیشتر از یک عدد بود.
- بزرگتر از یک سانتیمتر بود.
- و همراه با علائم خاصی ظهور کرده بود.
- و یا با سنگ کیسه صفرا همراه بود.
برای بررسیهای بیشتر به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
تشخیص پولیپ کیسه صفرا
پولیپ کیسۀ صفرا عموماً حین سونوگرافی شکم تشخیص داده میشود. پولیپ کیسۀ صفرا معمولاً بدون علائم است و بر حسب تصادف هنگام انجام آزمایش برای تشخیص بیماریهای دیگر مشاهده میشود. البته برخی بیماران به دلیل دل درد و حالت تهوع به پزشک مراجعه میکنند و با انجام سونوگرافی پولیپهایی تشخیص داده میشود که در واقع سنگهای کوچک کیسۀ صفرا هستند.
بنابراین برای تشخیص دقیق پولیپ کیسه صفرا از تستهای زیر استفاه میشود:
- سونوگرافی شکم: متداولترین روش برای تشخیص پولیپ کیسۀ صفرا سونوگرافی است. در این روش از امواج صوتی برای تهیۀ تصاویری از کیسۀ صفرا استفاده میشود. پزشکان به کمک سونوگرافی میتوانند پولیپها را ببینند.
- سی تی اسکن: سی تی اسکن تصاویر دقیقتری را از کیسۀ صفرا و پولیپها در اختیار میگذارد. گاهی اوقات که تصاویری با وضوح بالاتر لازم است، پزشک دستور انجام سی تی اسکن میدهد.
- MRI: ام آر آی برای ارزیابی کیسۀ صفرا و پولیپها کاربرد دارد، بهخصوص اگر پزشک نتوانسته باشد از دیگر روشهای تصویربرداری به نتیجۀ قطعی برسد.
در صورتی که تشخیص دقیق و کامل به کمک آزمایشات فوق صورت نگرفت و اگر همچنان در تشیخص دقیق سنگ کیسه صفرا و پولیپ ابهام وجود داشته باشد. تستهای زیر نیز انجام خواهند شد:
- سونوگرافی آندوسکوپی (EUS): سونوگرافی آندوسکوپی در صورت نیاز به تهیۀ تصاویر دقیق یا در حالتی انجام میشود که نگرانیهایی دربارۀ ماهیت پولیپ یا وجود سنگ کیسۀ صفرا وجود داشته باشد.
- نمونهبرداری (بیوپسی): چنانچه پزشک به سرطانی بودن پولیپ مشکوک شود، دستور نمونهبرداری میدهد. متخصص نمونهای از بافت کیسۀ صفرا را برای معاینه و آزمایش برمیدارد. البته نمونهبرداری از کیسۀ صفرا به دلیل دشواری و همراه بودن با خطرهای خاص چندان رایج نیست.
- آزمایش خون: آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کبد و بررسی وجود نشانههای التهاب یا عفونت در کیسۀ صفرا انجام میشود.
درمان پولیپ کیسه صفرا
تنها درمان موثر درمورد پولیپهای کیسه صفرا کولهسیستکتومی است. البته درصورتی که فرد علائمی نداشته باشد و اندازه و تعداد پولیپها نگران کننده نباشد، بیمار تحت بررسی و مراقبت قرار خواهد گرفت و فعلا درمانی صورت نمیگیرد. بدین منظور بیمار هر 6 ماه بایستی به مطب پزشک مراجعه نماید تا سونوگرافی و آزمایشهای لازم برای او انجام شوند. بدین صورت:
- پولیپهای کوچکتر از یک سانتیمتر معمولاً پس از شش ماه دوباره با انجام سونوگرافی ارزیابی میشوند. اگر اندازۀ پولیپ تغییر نکرده باشد، سونوگرافی پس از آن هر یک سال یکبار انجام میشود.
- اگر پولیپ کوچکتر از 5 میلیمتر باشد و اندازهاش ثابت مانده باشد، سونوگرافی سالی یکبار انجام میشود.
جراحی پولیپ کیسه صفرا
اگر پولیپ کیسۀ صفرا با التهاب یا سنگ کیسۀ صفرا همراه باشد، پزشک توصیه میکند کیسۀ صفرا برداشته شود تا از بروز عوارض در آینده جلوگیری شود. همچنین اگر احتمال ابتلا به سرطان وجود داشته باشد، جراحی پولیپ کیسۀ صفرا پیشنهاد میشود.
جراحی برای برداشتن پولیپ کیسۀ صفرا در شرایط زیر ضرورت مییابد:
- پولیپ بزرگتر از یک سانتیمتر
- یک پولیپ بزرگ با قاعدۀ پهن
- پولیپهای همراه با سنگ کیسۀ صفرا
- پولیپهای ناشی از ضخیم شدن دیوارۀ کیسۀ صفرا
- پولیپهای با رشد سریع
- پولیپهای القاکنندۀ علائم
- پولیپهای با ظاهر سرطانی
جراحی برداشتن کیسۀ صفرا به دو روش زیر انجام میشود:
- کلهسیستکتومی لاپاراسکوپی: جراح کیسۀ صفرا را در این عمل کمتهاجمی با ایجاد چند برش کوچک برمیدارد. جراح بهجای آنکه شکم را باز کند، یک دوربین بسیار کوچک و مجهز به منبع نور به نام لاپاراسکوپ را از طریق برشی کوچک وارد شکم میکند. سپس کیسۀ صفرا را با استفاده از دوربین پیدا میکند و تصویرش را روی صفحۀ نمایشگر منعکس میکند. در مرحلۀ بعد جراح کیسۀ صفرا را از راه یک برش کوچک دیگر بیرون میکشد. جراحان ترجیح میدهند حتیالامکان از روش لاپاراسکوپی استفاده کنند، چون عمل بسته عوارض کمتر و دوران نقاهت کوتاهتر، حدود دو هفته، دارد.
- کلهسیستکتومی باز: اگر احتمال ابتلا به سرطان بسیار بالا باشد، جراحی باز ضرورت مییابد. به این دلیل لازم است جراحی به روش باز انجام شود که جراح باید دیگر بافتهای درگیر و غدد لنفاوی سرطانی را از کیسۀ صفرا بیرون بیاورد. جراح برای انجام کلهسیستکتومی باز یک برش بزرگتر را زیر قفسۀ سینه در سمت راست ایجاد میکند تا شکم را باز کند. این عمل طولانیتر است و دوران نقاهتش هم مدت زمان بیشتری، حدود شش تا هشت هفته، طول میکشد.
علت تشکیل پولیپهای کیسه صفرا
علت واقعی تشکیل شدن پولیپ کیسۀ صفرا نامشخص است. پولیپهای کلسترولی و التهابی زائدههای واقعی نیستند، بلکه محصولات جانبی ناشی از ابتلا به بیماریهای دیگرند. ابتلا به کلسترولوز علت تشکیل پولیپ کلسترولی است و پولیپ التهابی پیامد ابتلا به کلهسیستیت است. اکثر موارد پولیپهای کیسۀ صفرا از این دو نوع هستند.
چه عواملی تشکیل پولیپهای کیسه صفرا را تقویت میکنند؟
شرایط و بیماریهای خاص زیر احتمال تشکیل پولیپ کیسۀ صفرا را افزایش میدهند:
- ولیپوز خانوادگی: زائدهها در پولیپوز خانوادگی یا پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی به لایۀ پوششی داخل راسترودۀ (رکتوم) رودۀ بزرگ محدود هستند. این زائدهها به دلیل تغذیه و سبک زندگی ناسالم ایجاد میشوند.
- سندرم پوتز ـ جگرز: پولیپها در لایۀ پوششی داخلی روده ایجاد میشوند. زائدههای ناشی از سندرم پوتز ـ جگرز با توجه به علائمی مانند کبودی لبها، مخاط داخل دهان یا لثهها تشخیص داده میشوند.
- تجمع کلسترول: شایعترین نوع پولیپ کیسۀ صفرا پولیپ کلسترولی است. پولیپ کلسترولی به دلیل انباشته شدن رسوبات کلسترول روی مخاط داخلی کیسۀ صفرا تشکیل میشود.
- التهاب: التهاب مزمن کیسۀ صفرا که غالباً با بیماریهایی مانند سنگ کیسۀ صفرا یا کلهسیستیت همراه است، باعث تشکیل شدن پولیپ میشود.
- سنگ کیسۀ صفرا: سنگ کیسۀ صفرا رسوب سختشدهای در کیسۀ صفراست که گاهی محرک رشد پولیپ میشود.
- هپاتیت B: یکی دیگر از دلایل احتمالی تشکیل پولیپ در کیسۀ صفرا ابتلا به عفونت مزمن هپاتیت B است. بررسیها و آزمایشهای دقیق نشان داده است که این عفونت تغییرات خاصی را در عملکرد کیسۀ صفرا ایجاد میکند. بهعلاوه بیماران مبتلا به هپاتیت B بیشتر در معرض خطر ابتلا به پولیپهای کیسۀ صفرا قرار دارند.
- کلانژیت صفراوی اولیه (PBC): کلانژیت صفراوی اولیه بیماری پیشرونده و مزمنی است که باعث التهاب و در نهایت تخریب مجاری صفراوی کشیدهشده در امتداد کبد میشود.
- سن بالاتر از 50 سال.
روشهای جلوگیری از ابتلا به پولیپ کیسه صفرا
متخصصان هنوز موفق نشدهاند علت دقیق تشکیل پولیپ کیسۀ صفرا را تعیین کنند. بااینحال با ایجاد چند تغییر ساده در سبک زندگیتان میتوانید احتمال کلی ابتلا به سرطان را کاهش دهید:
- تغذیۀ متعادل داشته باشید: توصیههای زیر را برای داشتن تغذیۀ سالم رعایت کنید:
- میزان مصرف گوشتهای فرآوریشده را کاهش دهید. پژوهشها نشان میدهد که زیادهروی در مصرف گوشت فرآوریشده خطر ابتلا به بعضی سرطانها را افزایش میدهد
- مصرف مشروبات الکلی را محدود کنید
- میوه و سبزی فراوان بخورید
- ورزش منظم را فراموش نکنید: گنجاندن ورزش متوسط تا سنگین در برنامۀ زندگی روزمره خطر ابتلا به سرطان و دیگر بیماریهای مزمن را کاهش میدهد. به کمک ورزش میتوانید وزنتان را در حد سالم نگه دارید. بهعلاوه ورزش احتمال ابتلا به گونههای خاصی از سرطان را کاهش میدهد. سعی کنید حداقل سی دقیقه در روز ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید.
- مراجعۀ منظم به پزشک را جدی بگیرید: غربالگری منظم برای تشخیص زودهنگام سرطانها ضروری است. احتمال موفق بودن درمان در مراحل اولیۀ سرطان بسیار بالاتر است. برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ آزمایشهای غربالگری سرطان با پزشک مشورت کنید و
- سیگار را ترک کنید: ثابت شده است کشیدن سیگار و جویدن توتون با خطر ابتلا به انواع سرطان رابطۀ مستقیم دارد. ضمناً سعی کنید در معرض دود سیگار و دخانیات قرار نگیرید. اگر برای ترک سیگار نیاز به کمک داشتید، با پزشک مشورت کنید.
سخن پایانی
پولیپ کیسۀ صفرا زائدهای غیرعادی در لایۀ پوششدهندۀ داخل کیسۀ صفراست. این زائدهها معمولاً غیرسرطانیاند، اما اگر بهموقع درمان نشوند، ممکن است سرطانی بشوند. علائمی مانند دردهای شکمی، استفراغ و یرقان از عوارض پولیپ کیسۀ صفراست. هر نوع پولیپ کیسۀ صفرا که باعث بروز علائم شود، باید با انجام عمل جراحی بیرون آورده شود. اگر برداشتن کیسۀ صفرا ضرورت یابد، پزشک جراحی کلهسیستکتومی را توصیه میکند. برداشتن کیسۀ صفرا عمل متداولی است که احتمال بروز عوارض در آن پایین است. برای جلوگیری از تشکیل پولیپ کیسۀ صفرا لازم است سبک زندگیتان را اصلاح کنید تا احتمال تشکیل پولیپ در حد قابلتوجهی کمتر شود. همچنین باید وزنتان را در حد سالم نگه دارید، بهطور منظم ورزش کنید، رژیم غذایی پرچرب نداشته باشید و غذاهای سالم، بهویژه میوه و سبزی میل کنید.
سوالات متداول
از کجا بفهمم که پولیپ کیسۀ صفرایم سرطانی است یا غیرسرطانی؟
متأسفانه تا زمانی که پولیپ از بدن بیرون آورده نشود، پزشکان نمیتوانند سرطانی یا غیرسرطانی بودنش را با اطمینان تعیین کنند. از سوی دیگر بیرون آوردن پولیپ بدون برداشتن تمام کیسۀ صفرا ممکن نیست.
سرعت رشد پولیپها در کیسۀ صفرا چقدر است؟
یک پولیپ معمولاً در سال کمتر از 2 میلیمتر رشد میکند. پولیپ بدخیم سریعتر رشد میکند. اگر پزشک در معاینۀ سالانه متوجه شود که رشد پولیپ سریعتر از این مقدار است، جراحی برداشتن پولیپ را توصیه میکند.
ممکن است پولیپ کیسۀ صفرا خودبهخود از بین برود؟
خیر، بعضی پولیپها خودبهخود نابود میشوند، اما پولیپهای کیسۀ صفرا اینطور نیستند. احتمال اینکه پولیپهای کیسۀ صفرا به مرور زمان بزرگتر و بیشتر بشوند، بالاتر است. برای برداشتن پولیپهای کیسۀ صفرا هیچ راهی بهجز جراحی وجود ندارد.
پیشآگهی پولیپ کیسۀ صفرا پس از جراحی برداشتن کیسۀ صفرا چگونه است؟
اکثر بیماران پس از برداشتن کیسۀ صفرا کاملاً بهبود مییابند و علائمشان عود نمیکند. کبد صفرا را مستقیماً درون رودۀ کوچک انباشته میکند و دیگر صفرا ابتدا در کیسۀ صفرا ذخیره نمیشود. اگرچه بلافاصله پس از جراحی باید مصرف چربی را کاهش دهید، اکثر بیماران میتوانند رژیم غذایی عادیشان را پس از گذشت چند هفته از سر بگیرند.
اگر پولیپ کیسۀ صفرا درمان نشود، چه اتفاقی میافتد؟
پولیپ کیسۀ صفرا خوشخیم است، باعث التهاب یا عفونت کیسۀ صفرا نمیشود و نیازی به درمان ندارد. بااینحال پزشک پولیپ را تحتنظر میگیرد تا نشانههای رشد پولیپ را بهموقع تشخیص بدهد. اگر پولیپ بدخیمی یافت شود، پزشک جراحی برداشتن کیسۀ صفرا را توصیه میکند، چون پولیپ بدخیم سرطانی است و در اندامهای دیگر پخش میشود.
بهترین دارو برای درمان پولیک کیسۀ صفرا چیست؟
در حال حاضر تنها روش برای درمان پولیپ کیسۀ صفرا انجام عمل جراحی برای برداشتن کیسۀ صفراست.
بعد از جراحی کیسۀ صفرا چه مدت باید استراحت مطلق داشته باشم؟
عموماً کافی است فقط 24 ساعت اول پس از عمل را استراحت کنید. بهبودی کامل حدوداً یک هفته زمان میبرد. دوران نقاهت در خانه، پس از ترخیص از بیمارستان چهار تا شش هفته طول میکشد.
آیا جراحی عمل پولیپ کیسه صفرا با لیزر انجام میشود؟
خیر هم اکنون تکنولوژیهای لیزری در برداشتن پولیپ کیسه صفرا کاربرد ندارند و جراحی لاپاراسکوپی بهترین گزینه است.
هزینه عمل پولیپ کیسه صفرا چقدر است؟
هزینه این عمل بسته به نوع روش جراحی، تعداد پولیپها و هزینه کلنیک درمانی متفاوت خواهد بود.
آیا با داشتن یک پولیپ و یک سنگ کیسه صفرا باید جراحی کنم؟
بله توصیه ما این است که جراحی انجام دهید
آیا پولیپ زیر نیم میلیمتر و بدون علائم به عمل جراحی نیاز دارد؟
خیر اگر پولیپ بدون علائم دارید و اندازه آن نیز نگران کننده نیست ، به عمل جراحی نیازی نخواهید داشت.