بیوپسی یا نمونه‌برداری معده چگونه و برای چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟

بیوپسی یا نمونه‌برداری معده یک روش تشخیصی است که در آن پزشک مقدار کوچکی از بافت دیواره مخاطی معده را برداشته و برای بررسی وجود عفونت‌های باکتریایی، التهاب و یا ضایعات بدخیم به آزمایشگاه ارسال می‌کند. بیوپسی یک روش مطمئن برای تشخیص قطعی بسیاری از بیماری‌های معده از جمله عفونت هلیکوباکتر پیلوری، التهاب معده (گاستریت) و سرطان است. برداشت بافت معده معمولا به کمک اندوسکوپی انجام می‌شود. اندوسکوپی یک روش استاندارد نمونه‌برداری از دستگاه گوارش است که ایمنی بالایی دارد، در مدت زمان نسبتا کوتاهی قابل انجام است و عوارض چندانی ندارد.‌ در آزمایشگاه، متخصصین پاتولوژی نمونه تهیه شده از معده را زیر میکروسکوپ بررسی کرده و آزمایش‌های بافت‌شناسی را روی آن انجام می‌دهند و در صورت لزوم آن را برای بررسی وجود میکروب در معده کشت می‌کنند. در صورتی که نتایج بیوپسی علائمی از عفونت، التهاب یا بدخیمی را در مخاط معده نشان دهد، پزشک برنامه درمانی را برای شما تعیین می‌کند. در غیر این صورت ممکن است آزمایشات بیشتری را برای تعیین علت مشکل شما توصیه کند.

بیوپسی یا نمونه‌برداری معده چیست؟

بیوپسی یا نمونه‌برداری معده یک روش آزمایشگاهی برای بررسی بافت معده و تشخیص بیماری‌های احتمالی آن است. در بیوپسی معده، پزشک بخش کوچکی از بافت مخاطی معده را از ناحیه مشکوک یا غیرعادی بر می‌دارد و آن را برای بررسی‌های بافت‌شناسی و کشت میکروبی به آزمایشگاه ارسال می‌کند. بیوپسی معده می‌تواند وجود زخم، عفونت باکتریایی، التهاب و بدخیمی در معده را که از شیوه‌های معمول مانند آزمایش خون و تصویربرداری امکان‌پذیر نیست، مشخص کند و از این رو روش قابل اعتماد و دقیقی برای تشخیص بیماری‌های معده از جمله سرطان معده است.

بیوپسی معده علاوه بر تشخیص بیماری‌های معده، به تصمیم‌گیری درباره درمان مناسب و ارزیابی پیشرفت درمان نیز کمک می‌کند. به عنوان نمونه، در صورتی که سرطان معده در بیمار تشخیص داده شده باشد، مرحله و گرید سرطان با گرفتن بیوپسی از تومور بدخیم تعیین می‌شود و بر اساس آن نوع درمان مناسب برای بیمار انتخاب می‌شود. به علاوه، در بیماری‌هایی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری، بیوپسی ممکن است پس از درمان تکرار شود تا پیشروی بیماری و نحوه پاسخ بیمار به درمان ارزیابی شود و پزشک مطمئن شود که عفونت کاملا از بین رفته است.

چرا نمونه‌برداری از معده انجام می‌شود؟

اگر پزشک نتواند با انجام معاینات فیزیکی، آزمایش خون یا آزمایش تنفسی علت بیماری شما را تعیین کند، ممکن است درخواست بیوپسی و کشت بافت معده را کند. معمولا پزشک زمانی درخواست بیوپسی معده را می‌کند که علائم برخی از بیماری‌های معده که برای تشخیص نیاز به نمونه‌برداری دارند، وجود داشته باشد:

• سوء هاضمه مزمن: درد یا ناراحتی مداوم در بخش فوقانی شکم که همراه با نفخ، گاز یا تهوع است، می‌تواند نشان‌دهنده ورم یا زخم معده باشد.
• کاهش وزن بی‌دلیل: کاهش وزن بی‌دلیل می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای از جمله سرطان معده باشد که تشخیص قطعی آن نیاز به نمونه‌برداری دارد.
• استفراغ مکرر: استفراغ یا تهوع مکرر که بهبود نمی‌یابد، یک نشانه بیماری‌های دستگاه گوارش است که با نمونه‌برداری مشخص می‌شود.
• خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و قیرمانند: وجود خون در مدفوع می‌تواند نشانه بیماری‌هایی از جمله زخم، پلیپ و سرطان معده باشد که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

به علاوه، بیوپسی معده ممکن است برای افرادی که سابقه فامیلی سرطان معده را دارند انجام شود که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. معاینات منظم و انجام بیوپسی در این افراد به شناسایی زودهنگام سرطان کمک می‌کند.

نمونه‌برداری بافت معده چه بیماری‌هایی را نشان می‌دهد؟

بیوپسی معده برای تشخیص بیماری‌های مختلفی درخواست می‌شود. برخی از بیماری‌های معده که می‌توان آنها را با نمونه‌برداری از دیواره معده به طور قطعی شناسایی کرد، عبارتند از:

نمونه‌برداری از معده چگونه انجام می‌شود؟

بیوپسی معده معمولا در هنگام انجام اندوسکوپی معده صورت می‌گیرد. اندوسکوپی یک شیوه کم‌تهاجمی برای تشخیص بیماری‌های معده و یک روش استاندارد برای نمونه‌برداری از بخش‌های مختلف دستگاه گوارش است. در این روش ابزار مخصوص جراحی از طریق یک لوله باریک انعطاف‌پذیر به نام اندوسکوپ از راه دهان وارد معده می شود و بخش کوچکی از بافت از ناحیه مورد نظر در معده برداشته می‌شود. این روش بسیار ایمن است و عوارض بسیار کمی دارد و تقریبا برای همه بیماران به جز کسانی که به لحاظ پزشکی وضعیت پایداری ندارند، در بخش فوقانی دستگاه گوارش خود دچار پارگی هستند و یا ریسک اندوسکوپی برای آنها بیشتر از مزیت آن است، توصیه می‌شود. مراحل آماده‌سازی و انجام نمونه‌برداری معده به صورت زیر است:

مرحله اول: آماده شدن بیمار قبل از بیوپسی معده

برای انجام اندوسکوپی باید شکم شما خالی باشد تا پزشک به راحتی بتواند جدار معده شما را مشاهده کند و احتمال استفراغ کردن نیز پایین بیاید. بنابراین، قبل از انجام بیوپسی لازم است که برای مدت زمان مشخصی (6 تا 12 ساعت) ناشتا باشید و از خوردن یا آشامیدن پرهیز کنید. همچنین باید از جویدن آدامس یا آب‌نبات خودداری کنید. خوردن مقادیر کمی آب مشکلی ندارد، ولی نباید آب بیش از حد بنوشید یا دارو مصرف کنید. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که قبل از بیوپسی از مصرف داروهای خاصی مانند داروهای رقیق‌کننده خون خودداری کنید، زیرا ریسک خونریزی را بالا می‌برند.

مرحله دوم: بی‌هوش کردن بیمار و آماده کردن او برای بیوپسی معده

اندوسکوپی معمولا با همکاری نزدیک بین متخصص گوارش و متخصص بی‌هوشی صورت می‌گیرد. متخصص بی‌هوشی، فرایند بی‌هوش کردن بیمار و کنترل درد را مدیریت کرده و عوارض مرتبط با بی‌هوشی را بررسی می‌کند. اندوسکوپی معده ممکن است بدون دریافت بی‌هوشی یا تحت بی‌هوشی متوسط، عمیق و یا عمومی انجام شود. اندوسکوپی بدون بی‌هوشی برای بیمارانی که ریسک بسیار بالایی دارند یا برخی از زنان باردار انجام می‌شود. بی‌هوشی عمومی برای بیمارانی انجام می‌شود که در بیمارستان بستری هستند و ریسک بسیار بالایی دارند. بی‌هوشی متوسط یا عمیق متداول‌ترین روشی است که برای اندوسکوپی معده صورت می‌گیرد. در بیهوشی متوسط و عمیق ممکن است بیمار به خواب فرو رود، ولی به محرک‌ها پاسخ می‌دهد. تحت این نوع بیهوشی، بیمار هیچ نوع خاطره‌ای از نحوه انجام اندوسکوپی ندارد، اما در عین حال هوشیاری خود را نیز از دست نمی‌دهد.

تزریق داروی آرام‌بخش معمولا به صورت داخل وریدی از طریق بازو یا دست صورت می‌گیرد. به علاوه، از اسپری یا مایع بی‌حسی برای بی‌حس کردن ناحیه گلو استفاده می‌شود تا رفلکس حلقی (رفلکس گگ) را کاهش دهد. بیمار به پهلوی چپ خوابانده می‌شود و نمی‌تواند بزاق خود را بلعیده یا صحبت کند. ممکن است یک گارد پلاستیکی برای محافظت از دندان‌ها به بیمار داده شود. در صورت نیاز ممکن است برای تنفس راحت‌تر بیمار از طریق کانولای کوچکی (نوعی لوله دو شاخه) که در بینی قرار داده می‌شود، به او اکسیژن داده شود. در طی نمونه‌برداری با اندوسکوپی و پس از آن علائم حیاتی بیمار از قبیل ضربان قلب و تنفس بررسی خواهد شد.

مرحله سوم: وارد کردن اندوسکوپ و انجام بیوپسی معده

در بیوپسی به کمک اندوسکوپی، پزشک اندوسکوپ را که یک ابزار لوله‌مانند باریک و انعطاف‌پذیر است از طریق دهان و گلو به دستگاه گوارش وارد کرده و به آرامی به سمت معده هدایت می‌کند. پس از آنکه اندوسکوپ وارد معده شد، پزشک مقدار کمی هوا را از طریق آن به درون معده می‌دمد تا ناحیه منبسط شود و بافت‌ها بهتر دیده شوند. اندوسکوپ در انتهای خود مجهز به لامپ و دوربین است که مشاهده پوشش داخلی مجرای مری و معده را برای پزشک امکان‌پذیر می‌سازد. او با اندوسکوپ نواحی غیرعادی یا مشکوک در پوشش مخاطی معده را بررسی کرده و در صورت نیاز از آنها نمونه‌برداری می‌کند. برای برداشتن نمونه از بافت مخاطی معده، پزشک ابزار جراحی کوچکی را از طریق اندوسکوپ وارد معده می‌کند و به کمک آنها مقدار کوچکی از بافت را برای بررسی‌های بیشتر جدا می‌کند. قطر این ابزار معمولا 2.8 میلی‌متر است و نمونه‌هایی به اندازه 4 تا 8 میلی‌متر جدا می‌کند. بیوپسی با اندوسکوپی به صورت بسیار سطحی انجام می‌شود، یعنی پزشک نمونه را تنها از لایه فوقانی پوشش مخاطی معده بر می‌دارد که خونریزی زیادی را ایجاد نمی‌کند و جای زخم روی معده باقی نمی‌ماند. بنابراین، نیازی به بخیه زدن یا سوزاندن جای زخم نیست. اندوسکوپی معمولا 20-5 دقیقه طول می‌کشد. پزشک نمونه‌های جدا شده را در یک ظرف کشت قرار می‌دهد و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می‌کند.

مرحله چهارم: ریکاوری و مراقبت‌های لازم پس از انجام بیوپسی معده

پس از آنکه هوشیاری کامل خود را به دست آوردید و اثرات آرام‌بخش از بین رفت، پزشک شما را به منزل می‌فرستد. اغلب افراد پس از نیم ساعت استراحت یا کمی بیشتر آماده رفتن به خانه خود هستند. با این حال اگر نمونه‌برداری معده تحت بیهوشی انجام شده باشد، ممکن است نیاز به زمان بیشتری داشته باشید تا هوشیاری کامل خود را به دست آورید. داروی آرام‌بخش معمولا باعث احساس آرامش و سرخوشی می‌شود. بنابراین تا 24 ساعت پس از دریافت بیهوشی بهتر است استراحت کرده و از انجام کارهای زیر خودداری کنید:

• نباید رانندگی کنید
• نباید به تنهایی از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید
• نباید با دستگاه‌های سنگین کار کنید
• نباید اسناد حقوقی امضا کنید یا تصمیم‌گیری‌های مهم انجام دهید
• نباید الکل بنوشید

 بهتر است یکی از بستگان یا دوستان خود را به عنوان همراه با خود داشته باشید تا شما را تا منزل برساند.

پس از انجام بیوپسی و اندوسکوپی می‌توانید غذا خورده یا یا مایعات مصرف کنید. بهتر است با غذاهای نرم شروع کنید و تا  48-24 ساعت پس از نمونه‌برداری وعده‌های غذایی کوچک و سبک را مصرف کنید. اغلب افراد می‌توانند پس از 24 ساعت فعالیت‌های نرمال روزانه خود را از سر بگیرند. ممکن است پس از انجام اندوسکوپی احساس گیجی، خستگی، گلودرد یا درد شکمی خفیف داشته باشید. داشتن نفخ و باد خفیف نیز نرمال است.

عوارض بیوپسی معده

اندوسکوپی یک عمل کم‌تهاجمی و ایمن است و به ندرت عوارض جدی در آن رخ می‌دهد. اغلب بیماران پس از نمونه‌برداری معده دچار هیچ گونه عوارض جانبی نمی‌شوند یا عوارض کمی را تحمل می‌کنند. اگر پس از انجام اندوسکوپی دچار علائم غیرمعمولی شدید، باید فورا به پزشک خود اطلاع دهید. خونریزی محدود در ناحیه‌ای که بافت از آن جدا شده است طبیعی است. به علاوه، اندوسکوپ ممکن است باعث آسیب به روده، معده یا مری شود که البته چندان شایع نیست. اگر به طور تصادفی به یک رگ خونی آسیب زده شود یا پوشش دستگاه گوارش پاره شود، ممکن است خونریزی رخ دهد. در صورت بروز چنین حوادثی نیاز به انجام جراحی برای ترمیم است. در موارد بسیار نادر ممکن است بیمار دچار عوارض جانبی ناشی از ماده بیهوشی شود. این عوارض شامل افت فشار خون، افت ضربان قلب، دشواری در تنفس، اسپاسم حلق و تعریق بیش از حد است.

بنابراین، برخی از عوارض اندوسکوپی که احتمال رخداد آنها بسیار کم است، عبارتند از:

• خونریزی
• عفونت
• پارگی غشای مخاطی دستگاه گوارش

هزینه بیوپسی معده

میانگین هزینه بیوپسی معده متغیر است و تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. با این حال بیوپسی معده به علت این که یک روش تشخیصی ضروری است تحت پوشش اکثر بیمه های پایه و تکمیلی قرار دارد.  برخی از عواملی که در تعیین قیمت نمونه‌برداری معده موثر هستند، عبارتند از:

• نوع مرکز: بسته به اینکه بیوپسی معده در مراکز دولتی و یا خصوصی و به صورت سرپایی یا در حالت بستری انجام شود، هزینه آن متفاوت خواهد بود.
• نوع پوشش بیمه: پوشش بیمه به کاهش هزینه‌های بیمار کمک می‌کند. بیمارانی که علاوه بر بیمه‌‌های پایه، تحت پوشش بیمه تکمیلی نیز قرار دارند، هزینه بسیار کمتری را برای انجام بیوپسی معده می‌پردازند.
• مکان جغرافیایی: منطقه، شهر یا استانی که بیوپسی در آن انجام می‌شود، می‌تواند روی هزینه پرداختی تاثیرگذار باشد. در شهرهای بزرگ به دلیل تنوع و تعداد زیاد متخصصان گوارش ممکن است بیمار به طور میانگین هزینه کمتری را برای بیوپسی معده بپردازد.
• هزینه‌های اضافی: هزینه‌های بررسی و کشت آزمایشگاهی و لوازم مصرفی نیز هزینه‌های دیگری هستند که ممکن است به هزینه‌های بیوپسی افزوده ‌شوند.

بررسی آزمایشگاهی نمونه بیوپسی معده

پس از آنکه پزشک مقداری از بافت معده را از دیواره آن جدا کرد، نمونه را در یک ظرف کشت یا پتری دیش حاوی محلول استریل قرار داده و به آزمایشگاه ارسال می‌کند. در آزمایشگاه بررسی‌های زیر روی نمونه معده انجام می‌شود:

نتیجه‌گیری

بیوپسی معده یک روش تشخیصی روتین برای شناسایی بیماری‌های معده از جمله عفونت هلیکوباکتر پیلوری، سرطان و التهاب است. اندوسکوپی روش استاندارد برای نمونه‌برداری معده است و معمولا در مدت کوتاهی و بدون بر جا گذاشتن عوارض جدی قابل انجام است. در صورتی که نتایج بیوپسی معده بیماری یا عفونت را نشان ندهد، پزشک ممکن است انجام آزمایشات بیشتر را برای یافتن علت بروز علائم توصیه کند. اما اگر نتایج بیوپسی غیرعادی باشد، پزشک برنامه درمانی مناسب را برای شما تعیین خواهد کرد.

سوالات متداول

آیا بیوپسی معده دردناک است؟

بیوپسی معده ممکن است منجر به درد خفیفی در شکم شود که به آن درد احشایی گفته می‌شود.

آیا نمونه‌برداری از معده به معنای ابتلا به سرطان معده است؟

خیر. سرطان یکی از بیماری‌های معده است که با بیوپسی معده قابل شناسایی است. بیوپسی معده ممکن است هیچ مشکلی را در معده نشان ندهد یا زخم، التهاب، عفونت و گاه سرطان معده را نشان دهد.

آیا نمونه‌برداری از معده خطرناک است؟

نمونه‌برداری از معده با اندوسکوپی یک روش کم‌تهاجمی و ایمن است و احتمال بروز عوارض در آن به شدت نادر است.

بیوپسی معده با اندوسکوپی چقدر طول می‌کشد؟

اندوسکوپی مدت زیادی طول نمی‌کشد. کند. اغلب رویه‌های اندوسکوپی حداکثر ظرف 30 دقیقه تا 1 ساعت انجام می‌شوند.

جواب نمونه‌برداری معده چند روز طول می‌کشد؟

زمان آماده شدن جواب بسته به بار کاری آزمایشگاه و نوع تست‌های مورد نیاز متغیر است. جواب بیوپسی معمولا ظرف 3-2 روز آماده می‌شود. اگر نمونه به بررسی بیشتر یا کشت نیاز داشته باشد، نتایج می‌تواند 10-7 روز طول بکشد.

چرا در طی اندوسکوپی از معده نمونه‌برداری می‌شود؟

در صورتی که پزشک در حین اندوسکوپی متوجه بافت غیرعادی، زخم، التهاب یا توده درون پوشش معده شود، نمونه کوچکی را از آن بر می‌دارد و برای تعیین منشاء آن نمونه را برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد.

آیا می‌توان بعد از نمونه‌برداری معده رانندگی کرد؟

خیر. به دلیل اینکه در طی نمونه‌برداری از داروهای بیهوشی برای بیمار استفاده می‌شود، بهتر است حداقل تا 24 ساعت پس از بیوپسی رانندگی نکنید.

بهترین متخصص گوارش برای نمونه‌برداری معده کیست؟

همه متخصصان جراحی گوارش که در مطب یا بیمارستان خود خدمات اندوسکوپی را ارائه می‌دهند، می‌توانند نمونه‌برداری یا بیوپسی معده را انجام دهند. دکتر علی صادقی فوق تخصص گوارش و کبد با تجربه بالا در تشخیص و درمان بیماری‌های گوارشی کارنامه درخشانی در این زمینه دارند. برای دریافت مشاوره و نوبت‌دهی می‌توانید از طریق صفحه تماس با ما اقدام کنید.