سرطان روده یکی از بیماریهایی است که افراد بسیاری را سالانه درگیر خود میکند و بسیار مشکلساز است. این بیماری به رشد غیرطبیعی سلولها در ناحیه سطح داخلی روده بزرگ یا راستروده گفته میشود و نیازمند درمان فوری است. به دلیل اینکه در بسیاری مواقع سرطان تا زمانی که پیشرفت نکرده علائمی ندارد بسیار مهم است که برخی از افراد که بیشتر در معرض این بیماری هستند به شکل منظم غربالگری شوند. در ادامه مقاله امروز به اینکه سرطان روده چیست و چه علائمی دارد؟ به شکل کاملتری خواهیم پرداخت.
سرطان روده چیست؟
سرطان روده که به عنوان سرطان کولورکتال نیز شناخته میشود، از پوشش داخلی روده ایجاد میشود و معمولاً قبل از آن تودههایی به نام پولیپ ایجاد میشود که در صورت عدم شناسایی ممکن است به سرطان روده بدخیم تبدیل شوند. بسته به محل شروع سرطان، سرطان روده ممکن است سرطان روده بزرگ یا رکتوم نامیده شود. تخمین زده می شود که بیش از 15300 نفر در سال 2023 به سرطان روده مبتلا شدند. میانگین سنی در هنگام تشخیص 69 سال است. سرطان روده چهارمین سرطان رایج است و تخمین زده می شود که از هر 20 نفر یک نفر در سن 85 سالگی تشخیص داده می شود. حدود 90 درصد از سرطان های روده، آدنوکارسینوم هستند که از بافت های غده ای روده شروع می شوند. سایر سرطان ها کمتر روده را تحت تاثیر قرار دهند، از جمله لنفومها و تومورهای عصبی غدد درون ریز. افراد 50 تا 74 ساله هر دو سال یک بار آزمایش غربالگری روده را باید انجام دهند.
علائم سرطان روده
سرطان روده در مراحل ابتدایی خود علائم خاصی ندارد و با پیشرفت بیماری است که بهمرور نشانهها و علائم آن ظاهر میشوند. شدت علائم سرطان روده در افراد مختلف متفاوت است؛ اما برخی از علائم اصلی سرطان روده به شرح زیر هستند:
- خون در مدفوع
- درد و ناراحتی در شکم
- ازدستدادن اشتها
- تغییر در وضعیت اجابت مزاج
- ابتلا به اسهال یا یبوست
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بدن بدون هیچ دلیل خاص
- خونریزی از مقعد
علل سرطان روده
برخی از عواملی که خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می دهند عبارتند از:
- رژیم غذایی کم فیبر
- مصرف زیاد گوشت قرمز به ویژه گوشت های فرآوری شده
- اضافه وزن یا چاق بودن
- مصرف الکل
- سیگار کشیدن
- خطر ژنتیکی ارثی و سابقه خانوادگی
- بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون
- پولیپ
- داشتن تشخیص قبلی سرطان روده
چه قسمتهایی از بدن تحت تأثیر سرطان روده قرار میگیرد؟
برای درک بهتر سرطان کولورکتال، آشنایی با سیستم گوارشی بهخصوص روده بزرگ و راستروده مهم است.
- روده بزرگ: کولون یا همان روده بزرگ لولهای به طول تقریبی ۱٫۵ متر است که روده کوچک را به راستروده (رکتوم) متصل میکند. کولون غذای در حال هضم را به سمت رکتوم یعنی جایی که بهصورت مدفوع از بدن خارج میشود، حرکت میدهد
- رکتوم: رکتوم یا راستروده یک محفظه ۱۲ سانتیمتری است که کولون را به مقعد متصل میکند. رکتوم بهعنوان اندام ذخیره عمل میکند و مدفوع را تا زمانی که اجابت مزاج رخ دهد، در خود نگه میدارد
سرطان روده چگونه ایجاد میشود؟
تمام سلولهای بدن در یک چرخه طبیعی رشد میکنند، تقسیم میشوند و درنهایت میمیرند تا بدن بتواند بهدرستی عمل کند. گاهی اوقات این روند از کنترل خارج میشود و سلولها زمانی که قرار است بمیرند به رشد و تقسیم ادامه میدهند و سرطان را ایجاد میکنند. هنگامیکه سلولهای پوشاننده روده بزرگ و راستروده به چنین اختلالی دچار شوند، درنهایت به سرطان روده ختم میشود. خوشبختانه بیشتر سرطانهای روده بزرگ بهصورت پولیپهای کوچک پیش سرطانی هستند. این پولیپها معمولاً رشد آهستهای دارند و تا زمانی که بزرگ یا سرطانی نشوند علائمی ایجاد نمیکنند. با کمک غربالگری امکان شناسایی و حذف پولیپها در مراحل اولیه وجود دارد.
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده بزرگ وقتی ایجاد میشود که سطح داخلی روده بزرگ یا راست روده درگیر رشد غیر طبیعی سلولها شود. به این ترتیب پولیپهایی در روده رشد میکند. در برخی افراد سرطان روده خوش خیم است و پولیپها لزوماً سرطانی نمیشوند، حتی ممکن است سالها طول بکشد تا پولیپها سرطانی شوند. پس صرفاً وجود پلیپ، نشانهی سرطان نیست.
دو نوع پولیپ اصلی شامل موارد زیر است:
- پولیپهای آدنوماتوز که احتمالاً به سرطان تبدیل میشوند.
- پولیپ هایپیر پلاستیک و پولیپهای التهابی که شیوع آنها زیاد است اما برخلاف گروه قبلی پیش سرطانی نیستند.
با مراجعه زودهنگام به دکتر سرطان میتوانید از گسترش و متاستاز به اندامهای دیگر بدن جلوگیری کنید.
سرطان روده کوچک
سرطان روده کوچک جزو سرطانهای شایع نیست اما با رشد سلولهای سرطانی بدخیم در بافت روده کوچک ایجاد میشود. روده کوچک معده را به روده بزرگ متصل میکند و در جذب مواد مغذی و معدنی نقش دارد. وقتی تودهی سرطانی در روده کوچک رشد کند و بزرگ شود، موجب مسدود شدن روده و اختلال در هضم و جذب غذا میشود.
سرطان روده کوچک انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر است.
- تومور کارسینوئید
- آدنوکارسینوما
- سارکوما
- لنفوم
روشهای تشخیص سرطان روده
تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال، شانس بهبودی را افزایش میدهد. در ابتدا پزشک گوارش در مورد سابقة دارویی و خانوادگی شما اطلاعاتی کسب کرده و نیز معاینه فیزیکی انجام میدهد. پزشک متخصص گوارش ممکن است جهت تشخیص وجود توده یا پولیپ، شکم شما را فشار داده یا رکتوم شما را معاینه کند.
آزمایشات بالینی
پزشک ممکن است جهت یافتن علت علائم شما، درخواست آزمایش خون بدهد. اگرچه آزمایش خونی جهت بررسی و تشخیص سرطان کولون وجود ندارد، اما آزمایش عملکرد کبد و نیز آزمایش شمارش کامل سلولهای خونی قادر هستند احتمال وجود سایر بیماریها و اختلالات را رد کنند. همچنین آزمایش مدفوع جهت یافتن خون درون آن انجام می شود.
بیوپسی
نمونه برداری (biopsy) در صورت مشاهده پولیپ یا ضایعه مشکوک
کولونوسکوپی
در کولونوسکوپی (Colonoscopy) پزشک با استفاده از یک لوله دراز که به انتهای آن یک دوربین کوچک متصل است، قادر است فضای درون کولون و رکتوم را مشاهده و آنها را جهت یافتن موارد غیرطبیعی، بررسی کند. در طول کولونوسکوپی متخصص گوارش قادر است بافت نواحی غیرطبیعی را برداشته و نمونه به دست آمده را جهت بررسی، به آزمایشگاه ارسال کند.
تصویر برداری با اشعه ایکس
پزشک شما ممکن است درخواست تصویربرداری با اشعه X (X-ray imaging)، با استفاده از محلول کنتراست رادیواکتیو که حاوی عنصر فلزی باریم است را داشته باشد. پزشک با استفاده از اِنِما، این محلول را به درون رودههای شما میریزد. به این ترتیب محلول باریم، آستر کولون را پوشانده و کیفیت تصویربرداری را ارتقا میدهد.
سی تی اسکن
سیتیاسکن (CT Scan) تصویر دقیقی از کولون را به پزشک گوارش ارائه میدهد. به روند استفاده از سی تی اسکن در تشخیص سرطان کولورکتال، کولونوسکوپی مجازی نیز گفته میشود.
شیوههای درمان سرطان روده
روشهای درمان سرطان روده با توجه به وضعیت بیماری و شرایط جسمی فرد به شکلهای مختلفی انجام میشوند و به شرح زیر هستند:
درمان سرطان روده با جراحی
در این روش درمانی پیش از شروع جراحی بیمار از داروهای ملین استفاده میکند تا روده کاملاً پاک و تمیز شود. سپس در حین جراحی بخشی از روده بزرگ که درگیر بیماری است برداشته میشود. اگر فقط حدود یکچهارم یا یکسوم از روده برداشته شود به این جراحی «سگمنتال» میگویند. اگر وضعیت بیمار وخیم باشد تمام روده بزرگ برداشته میشود که به این روش «کلکتومی» میگویند. این روش چندان شایع نیست و فقط در مواردی که در روده پولیپهای زیادی وجود داشته باشد از آن استفاده میکنند.
درمان سرطان روده با شیمی درمانی
یکی دیگر از روشهای شناخته شده برای درمان سرطان شیمیدرمانی است. شیمیدرمانی به دو شکل گسترده و منطقهای انجام میشود. در شیمیدرمانی گسترده، داروها به شکل مستقیم از طریق خون در تمام بدن به گردش در میآیند و از گسترش بیماری به نواحی دیگر جلوگیری میکنند. در شیمیدرمانی منطقهای دارو فقط به آن بخشی از بدن که سلولهای سرطانی دارد تزریق میگردد و بهاینترتیب عوارض شیمیدرمانی کاهش مییابد.
درمان سرطان روده به شیوه پرتو تراپی
این روش گاهی بهتنهایی و گاهی به همراه شیمیدرمانی یا جراحی استفاده میشود. در روش پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای پرقدرت اشعه ایکس سلولهای سرطانی را مورد حمله و درمان قرار میدهند.
دارودرمانی برای سرطان روده
داروی رگورافنیب (Regorafenib) که با نام تجاری استیوارگا (Stivarga) نیز به فروش میرسد یکی از داروهایی است که برای درمان سرطان روده مورداستفاده قرار میگیرد. این دارو در سال 2012 مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده قرار گرفته و برای درمان سرطان متاستاتیک یا مراحل پیشرفته سرطان کولورکتال که به درمانهای دیگر پاسخ نداده استفاده میشود. این دارو آنزیمهایی که رشد سلولهای سرطانی را تقویت میکنند، بلاک میکند و بهاینترتیب به درمان این بیماری کمک میرساند.
آیا پیشگیری از سرطان روده امکانپذیر است؟
بله، پیشگیری از سرطان روده امکانپذیر است و برنامههای پیشگیری موثری برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری وجود دارد. برخی از روشهای پیشگیری از سرطان روده عبارتند از:
انجام آزمونهای اسکرینینگ: مثل کولونوسکوپی و تست های تشخیص زودرس سرطان روده مانند تست پاپ و تست خوراکی مدفون (FIT)، کمک به تشخیص زودرس و درمان بیماریهای مزمن روده مانند پلیپهای پیش سرطانی اندام کنند.
- تغذیه سالم: تغذیه حاوی مقدار مناسبی از میوه، سبزیجات، غلات کامل و کاهوآنهای فیبری میتواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان روده کمک کند.
- ورزش منظم: فعالیتهای ورزشی منظم و حفظ وزن مناسب نیز از عواملی هستند که میتوانند در کاهش خطر ابتلا به سرطان روده مؤثر باشند.
- جلوگیری از مصرف تنباکو و محافظت از خود در برابر عوامل خطر احتمالی محیطی و شغلی که با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده مرتبط هستند.
اگر شما یا عضو خانوادهای از سرطان روده رنج میبرید یا خطر ابتلا به آن را دارید، بهتر است با پزشک خود در مورد برنامههای پیشگیری و مداخلات مناسب صحبت کنید. زیرا شناختن خطرات و اقدامات پیشگیری میتواند به جلوگیری و کاهش از خطر ابتلا به سرطان روده کمک کند.
