علائم هموروئید (بواسیر) و روش‌های درمان آن + نکات پیشگیری

هموروئید یکی از مشکلات شایع جوامع امروزی است که از تغذیه ناسالم و تحرک کم بوجود می‌آید. هموروئید عارضه‌ای است که طی آن رگ‌های خونی قسمت انتهایی روده بزرگ ملتهب شده و به مرور زائده‌هایی دردناک در این ناحیه به وجود می‌آیند. علاوه بر درد ممکن است بیمار خونریزی از مقعد، سوزش و التهاب را نیز تجربه کند. در صورتی که علائم خفیف باشند، فرد می‌تواند با افزودن فیبر به رژیم غذایی و استفاده از پمادهای بدون نسخه، علائم را مهار کند اما در صورتی که نشانه‌ها تداوم یابند، بیمار بایستی به پزشک مراجعه نماید تا روش‌های دیگری همچون تزریق، بخیه هموروئید یا جراحی را انجام دهد. در صورتی که هموروئید در مراحل اولیه تشخیص داده شده و مدیریت شود، احتمال نیاز به جراحی و روش‌های تهاجمی بسیار کم خواهد بود.

هموروئید چیست؟

هموروئید به رگ‌های متسع و ورم‌ کرده اطراف مقعد و قسمت پایینی رکتوم (انتهای روده بزرگ) گفته می‌شود. بافت‌هایی که از رگ‌ها محافظت می‌کنند دچار کشیدگی می‌شوند. مقعد لایه‌ای از بافت اسفنجی دارد که عروق خونی در آن قرار دارند (دهانه مقعد) و وظیفه آن بستن مقعد است؛ برجستگی این قسمت طبیعی است، اما گاهی اوقات ممکن است به هموروئید (بواسیر) تبدیل شود.

بنابراین، عروق خونی بزرگ و دیواره نازک می‌شود و خونریزی رخ می‌دهد. در صورت تداوم کشش و فشار، رگ‌هایی که ضعیف شده‌اند بیرون می‌زنند. هموروئید معمولاً به شکل توده‌ای کوچک، گرد و بی‌رنگ است اما ممکن است متوجه وجود آن در مقعد یا آویزان بودن آن در کانال مقعد شوید.

انواع هموروئید

هموروئید انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها آشکار هستند و برخی دیگر به‌گونه‌ای هستند که فرد متوجه آن نخواهد شد؛ با بزرگ‌شدن آن‌ها، فرد متوجه خواهد شد و اغلب به شکل توده‌ای آبی یا قرمز رنگ هستند.

سه نوع مختلف هموروئید عبارت‌اند از:

• هموروئید داخلی (اینترنال)
• هموروئید خارجی (اکسترنال)
• هموروئید پرولاپس

برخی از افراد فقط دچار یکی از این انواع هموروئید می‌شوند، اما برخی ممکن است به چند مورد از آن مبتلا شوند.

درجه‌بندی شدت هموروئید

این سیستم درجه‌بندی ناقص است زیرا تنها هموروئید داخلی را در نظر گرفته و عوامل دیگری همچون سایز، تعداد زائده‌ها، میزان درد و خونریزی را بررسی نکرده است اما در حال حاضر هموروئید را بر این اساس درجه‌بندی می‌نمایند.

درجه‌بندی هموروئید داخلی:

• درجه I: بزرگ شدن بدون علامت لایه مخاطی مقعد ناشی از بزرگ‌شدن عروق خونی یا بافت همبند.
• درجه II: هموروئید پرولاپسی که به عقب برمی‌گردد.
• درجه III: هموروئید پرولاپسی که باید با مداخله آن را به عقب برگرداند؛ اغلب با خارش شدید و عفونت همراه است.
• درجه IV: هموروئید پرولاپسی که نمی‌توان آن را به عقب برگرداند؛ اغلب با التهابات موضعی مزمن همراه است. (source)

علائم هموروئید

علائم هموروئید به نوع هموروئید بستگی دارد.

اگر مبتلا به هموروئید خارجی هستید، احتمالاً عوارض زیر را تجربه خواهید کرد:

• خارش مقعد
• یک یا چند توده حساس و سفت در نزدیکی مقعد
• تورم اطراف مقعد
• درد مقعد، مخصوصاً در زمان نشستن

فشار بیش از حد، سایش، یا پاک کردن اطراف مقعد می‌تواند باعث تشدید علائم شود. در اکثر افراد، علائم هموروئید خارجی بعد از چند روز برطرف خواهد شد.

اگر مبتلا به هموروئید داخلی هستید، احتمالاً عوارض زیر را تجربه خواهید کرد:

• خونریزی از رکتوم، خون قرمز روشن در مدفوع، روی دستمال توالت یا روی سنگ توالت بعد از مدفوع کردن
• ناراحتی و احساس فشار در مقعد
• هموروئیدی که از دهانه مقعد بیرون زده و پرولاپس نامیده می‌شود.

هموروئید داخلی که پرولاپس نیست، اغلب دردناک نخواهد بود. هموروئید داخلی پرولاپس ممکن است باعث درد و ناراحتی شود. اگرچه هموروئید رایج‌ترین دلیل علائم موجود در مقعد است، اما همه علائم مقعدی ناشی از هموروئید نیستند. برخی از علائم هموروئید، مشابه علائم مربوط به سایر مشکلات دستگاه گوارش هستند. مثلاً خونریزی از مقعد می‌تواند نشانه بیماری روده مانند: بیماری کرون، کولیت اولسروز یا سرطان روده یا مقعد باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• باقی‌ماندن علائم بعد از یک هفته درمان خانگی
• خونریزی از مقعد
• درد شدید در ناحیه درگیر
• خون در مدفوع
• سابقه ابتلا به هموروئید در گذشته
• عدم اطلاع از دلیل علائم
• ابتلا به مشکلات زمینه‌ای دیگر، مخصوصاً مشکلات روده بزرگ

روش تشخیص هموروئید

پزشک معمولاً می‌تواند با توجه به سوابق پزشکی شما و با معاینه، هموروئید را تشخیص دهد. او می‌تواند با بررسی ناحیه اطراف مقعد، هموروئید خارجی را تشخیص دهد. و برای تشخیص هموروئید داخلی، پزشک معاینه دیجیتال رکتوم انجام خواهد داد و ممکن است اقداماتی انجام دهد تا بتواند داخل مقعد و رکتوم را ببیند.

پزشک از شما درخواست خواهد کرد تا سوابق و علائم خود را شرح دهید. پزشک درباره عادات غذایی، عادات دستشویی رفتن، مصرف ملین و وضعیت بیماری‌های فعلی شما سؤال خواهد کرد.

همچنین پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر از روش‌های زیر استفاده کند:

• معاینه دیجیتال رکتوم: در معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)، پزشک انگشتش را که دستکش دارد و روان‌ کننده به آن زده است وارد مقعد می‌کند و دیواره پشتی غده پروستات را لمس می‌کند تا وجود توده، برجستگی و حساسیت به لمس را بررسی کند.
• اندوسکوپی: در اندوسکوپی، پزشک از اندوسکوپ برای مشاهده غشاء مقعد و انتهای رکتوم استفاده می‌کند؛ او با دقت بافت پوشاننده دیواره مقعد و رکتوم را بررسی می‌کند تا هرگونه مشکل مربوط به قسمت انتهایی دستگاه گوارش یا روده بزرگ را شناسایی کند.
• پروکتوسیگموئیدوسکوپی سخت: پروکتوسیگموئیدوسکوپی شبیه به آندوسکوپی است، اما در این روش پزشک از پروکتوسکوپ برای مشاهده غشاء مقعد و انتهای روده بزرگ استفاده می‌کند. پزشک بافت غشاء مقعد و انتهای روده بزرگ را دقیق بررسی می‌کند تا علائم مربوط به مشکلات دستگاه گوارش یا بیماری‌های روده بزرگ را شناسایی کند.

ممکن است پزشک حین معاینه مشکلات دیگر دستگاه گوارش یا معاینه روتین مقعد و روده، هموروئید داخلی را تشخیص دهد. این معاینات شامل کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر هستند.

درمان هموروئید

انتخاب روش درمان هموروئید به شدت و نوع آن بستگی دارد؛ بنابراین در موارد خفیف درمان‌های خانگی و تغییرات سبک زندگی می‌تواند در از بین بردن علائم ناخوشایند مؤثر باشد. با تکرار شدن علامت‌ها فرد بایستی به پزشک مراجعه نماید تا مشکلات او به طور کامل برطرف شوند.

مقایسه نتایج درمان‌های جراحی مختلف برای هموروئید

درمان‌های اولیه

علائم خفیف هموروئید را می‌توان با درمان‌های خانگی برطرف کرد.

• مواد غذایی طبیعی دارای فیبر زیاد مانند: میوه، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. وقتی مدفوع نرم و روان باشد نیازی به زور زدن نیست؛ این امر به بهبود علائم کمک می‌کند. با این حال، میزان مصرف فیبر را به تدریج افزایش دهید تا نفخ ایجاد نشود.
• از کرم هموروئید یا شیاف و هیدروکورتیزون استفاده کنید.
• در آب گرم بنشینید یا چندین مرتبه در روز به مدت 10 الی 15 دقیقه در توالت از حمام نشیمن (حمام سیتز) استفاده کنید.
• پویا باشید و هر روز ورزش کنید.
• مایعات و آب کافی بنوشید.
• در زمان مدفوع کردن زور نزنید.
• مدت طولانی در توالت ننشینید.
• مسکن‌های بدون نیاز به نسخه مانند: استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن یا آسپرین مصرف کنید.

این درمان‌های خانگی می‌توانند طی 7 روز علائم هموروئید را درمان کنند. اگر علائم شما بعد از 7 روز بهبود نیافت یا خونریزی و دردتان بیشتر شد، لطفاً به پزشک مراجعه کنید.

دارو درمانی

داروهای موضعی بدون نیاز به نسخه زیادی برای هموروئید وجود دارند.

• بی‌حس کننده موضعی که حاوی داروی قابض و مراقبتی (زینک اکساید)، ضداحتقان (فنیل‌افرین)، کورتیکواستروئید و بی‌حسی موضعی است.
• مکمل‌ها که حاوی بیوفلاونوئیدها و فیبر هستند (پسیلیوم).
• نیتروگلیسیرین موضعی به شکل پماد 0.4% باعث کاهش درد مقعد ناشی از هموروئید ترومبوزه می‌شود.

لیگاسیون با کش

لیگاسیون با کش روشی است که در آن پزشک خونریزی یا هموروئید پرولاپس را درمان می‌کند. پزشک کش لاستیکی مخصوصی دور قسمت انتهایی هموروئید قرار می‌دهد؛ این کش باعث قطع جریان خون می‌شود. قسمتی از هموروئید که بسته‌ شده اغلب بعد از یک هفته، خشک شده و می‌افتد. قسمت باقی‌مانده هموروئید با اسکار بسته می‌شود و هموروئید کوچک می‌شود. این کار را حتماً باید پزشک انجام دهد و خودتان هرگز نباید این کار را انجام دهید.

اسکلروتراپی

اسکلروتراپی روشی است که برای درمان هموروئید داخلی از آن استفاده می‌شود. این درمان به صورت سرپایی انجام می‌شود و در آن ماده‌ای شیمیایی به ناحیه مورد نظر در مقعد تزریق می‌شود. این ماده باعث کوچک‌ شدن تدریجی هموروئید خواهد شد. وقتی درمان‌های خانگی و داروهای بدون نیاز به نسخه در درمان هموروئید مؤثر واقع نشوند، از اسکلروتراپی استفاده خواهد شد. البته از این روش معمولاً برای درمان هموروئید درجه 1 یا 2 (مراحل اولیه) استفاده می‌شود.

از آن‌ جایی‌ که این درمان سرپایی است، پزشک معمولاً فرد را بیهوش نمی‌کند بلکه ماده‌ای شیمیایی به نام Sclerosant تزریق می‌شود و پزشک با استفاده از سوزن این ماده را به داخل هموروئید تزریق می‌نماید. بعد از تزریق این ماده کمی اسکار ایجاد می‌شود و در نهایت بافت هموروئید بدون خونریزی کوچک و خشک می‌شود.

فوتوکواگولیشن مادون قرمز

فوتوکواگولیشن مادون قرمز (که کواگولیشن نیز نامیده می‌شود) روشی برای درمان هموروئید کوچک و متوسط است. از این روش فقط برای درمان هموروئید داخلی استفاده می‌شود.

پزشک از ابزاری استفاده می‌کند که اشعه فروسرخ را به سمت هموروئید داخلی هدایت کند. گرمای تولید شده در اثر اشعه فروسرخ، باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود که جریان خون را قطع کرده و اغلب باعث خشک‌ شدن هموروئید خواهد شد. ممکن است حین درمان کمی درد و داغی احساس کنید. بعد از آن کمی احساس سنگینی و پُری در پایین شکم خواهید داشت؛ همچنین ممکن است احساس کنید نیاز به مدفوع کردن دارید.

الکتروکواگولیشن

این روش مشابه کواگولیشن با اشعه فروسرخ است، اما به جای اشعه مادون قرمز، از گرمای جریان الکتریکی استفاده خواهد شد. پزشک از ابزاری استفاده می‌کند که جریان الکتریکی را به بافت هموروئید داخلی خواهد رساند. این جریان الکتریکی باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود که جریان خون را قطع کرده و اغلب باعث خشک و کوچک شدن هموروئید خواهد شد.

هموروئیدوپکسی (استیپل)

در این روش، هموروئید به داخل مقعد دوخته می‌شود تا جریان خون قطع شده و هموروئید کوچک و خشک شود. بافت باقی‌ مانده هموروئید نیست، بلکه لایه مخاطی است که به خاطر هموروئید پرولاپس شل شده است. در این روش، دور بافت مخاطی در فاصله 4 سانتی‌متری نوار دندانه‌ای بریده و با استیپل جمع می‌شود، بنابراین بافت دور هموروئید دوباره به بالای مقعد برگردانده و به هم وصل خواهد شد.

پزشک از ابزار استیپل مخصوصی برای خارج کردن هموروئید داخلی و برگرداندن بافت هموروئید داخلی پرولاپس به داخل کانال مقعد استفاده می‌کند. برای این درمان، پزشک فرد را بیهوش می‌کند.

در طول این درمان:

1. پزشک ابزار استیپل را وارد مقعد می‌کند.
2. سپس بافت اضافی هموروئید را برداشته و با استفاده از ابزار استیپل، انتهای بافت هموروئید را به دیواره رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ) وصل می‌کند.
3. نهایتاً زخم را پانسمان می‌کند که ممکن است نیاز باشد پانسمان داخل مقعد قرار گیرد. این پانسمان تجزیه شده و با مدفوع کردن خارج خواهد شد.

لیگاسیون عروق هموروئید

لیگاسیون عروق هموروئید عمل جدیدی است که در آن یک سنسور داپلر مینیاتوری وارد مقعد می‌شود تا عروقی که به هموروئید خونرسانی می‌کنند، تشخیص داده شوند.

جراح می‌تواند عروقی که به بافت هموروئید خون می‌رسانند را شناسایی کرده و آن‌ها را گره بزند تا جریان خون قطع شود. هموروئید فوراً کوچک شده و بعد از چند هفته دیگر احساس نمی‌شود. این روش مؤثر و بدون درد است.

هموروئیدکتومی

در مواردی که هموروئید شدید، گسترده، پرولاپس یا اینکارسره (گیرافتاده) است، باید با کمک جراحی به نام هموروئیدکتومی برداشته شود. این جراحی تحت بیهوشی انجام شده و زخم آن بخیه زده می‌شود. چون احتمال آسیب دائمی به اسفنکتر (عضله کنترل‌کننده دفع مدفوع) وجود دارد، این جراحی تنها در موارد ضروری انجام خواهد شد.

هموروئیدکتومی در موارد زیر انجام می‌شود:

1. تشکیل مداوم لخته در هموروئید خارجی
2. ناموفق بودن لیگاسیون در درمان هموروئید داخلی
3. کوچک نشدن هموروئید بیرون‌زده
4. خونریزی مزمن

علت ابتلا به هموروئید چیست؟

عامل اصلی هموروئید نامشخص است، اما با فشار زیاد عروق خونی داخل و اطراف مقعد مرتبط است. این فشار می‌تواند باعث تورم و التهاب رگ‌های مقعد شود.

در بسیاری از موارد عامل این مشکل زور زدن زیاد در توالت، یبوست طولانی‌ مدت (که معمولاً ناشی از کمبود فیبر در رژیم غذایی است) می‌باشد؛ اسهال مزمن (طولانی‌مدت) نیز باعث افزایش احتمال ابتلا به هموروئید می‌شود.

عوامل دیگری که باعث افزایش احتمال ابتلا به هموروئید می‌شوند عبارت‌اند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• سن: با افزایش سن بافت‌های حمایتی بدن ضعیف می‌شوند و احتمال ابتلا به هموروئید افزایش می‌یابد.
• بارداری: می‌تواند باعث افزایش فشار بر رگ‌های لگن و بزرگ‌شدن آن‌ها شود.
• سابقه خانوادگی ابتلا به هموروئید
• بلند کردن مداوم اجسام سنگین
• سرفه مداوم یا استفراغ مداوم
• نشستن طولانی‌مدت

عوارض هموروئید

این مشکل به ندرت باعث بروز عوارض می‌شود، اما برخی از عوارض محتمل عبارتند از:

• آنمی (کم‌خونی): وقتی خونریزی هموروئید مداوم و شدید باشد، می‌تواند منجر به آنمی شود. در این حالت، بدن شما گلبول قرمز کافی برای خونرسانی به سلول‌های بدن شما را ندارد و این مورد رایج است.
• هموروئید استرانگوله: این مورد می‌تواند باعث درد شدید ناشی از مشکل در خونرسانی به خاطر هموروئید داخلی شود.
• لخته خون: هموروئید ترومبوزه زمانی رخ می‌دهد که لخته خون ایجاد شده باشد. این مورد باعث بروز درد شدید می‌شود. باید از لنسینگ یا تخلیه لخته استفاده کرد.

پیشگیری از ابتلا به هموروئید

می‌توان با جلوگیری از سفت‌ شدن مدفوع از هموروئید پیشگیری کرد. در زیر به راه‌هایی برای جلوگیری از هموروئید و کاهش علائم آن اشاره شده است:

• افزایش مصرف فیبر برای نرم و روان شدن مدفوع و افزایش آن تا در هنگام دفع مدفوع نیازی به زور زدن نداشته باشید. با این حال، توجه داشته باشید که افزایش میزان فیبر با افزایش مصرف میوه، سبزیجات و غلات کامل تدریجی باشد تا نفخ ایجاد نشود.
• روزانه 6 الی 8 لیوان آب یا مایعات (به جز الکل) بنوشید تا مدفوع شما نرم باشد.
• توصیه می‌شود میزان مصرف روزانه فیبر 20 تا 30 گرم باشد، که البته اکثر افراد کمتر از این میزان مصرف می‌کنند. برای بهبود خونریزی از مقعد و سایر علائم هموروئید از مکمل فیبر استفاده کنید. در زمان مصرف مکمل فیبر، حداقل 8 لیوان آب بنوشید تا دچار یبوست نشوید.
• در زمان مدفوع کردن زور نزنید و نفستان را حبس نکنید تا رگ‌های مقعد بزرگ نشوند.
• مدفوع خود را نگه ندارید، زیرا نگه داشتن آن باعث سفت و خشک شدن مدفوع می‌شود.
• ورزش به حرکات روده کمک می‌کند و یبوست و فشار به رگ‌ها را کاهش می‌دهد.
• از نشستن طولانی‌مدت در توالت خودداری کنید تا رگ‌های مقعد به مدت طولانی مسدود نباشند.

نتیجه‌گیری

در صورتی که هر یک از علائم هموروئید را مشاهده نمودید حتما با پزشک خود مشورت نمایید. افراد معدودی دچار مشکلات و عوارض شدید هموروئید شده‌اند زیرا این عارضه قابل پیشگیری و مدیریت است البته در صورتی که به موقع تشخیص داده شود. بنابراین فراموش نکنید که در اولین گام با پزشک خود مشورت نمایید، رژیم غذایی و سبک زندگی خود را اصلاح کنید. حتی پس از، از بین رفتن علائم نیز بهتر است که دوره‌های چکاپ ماهانه برای خود تعیین کنید تا از روند بهبود خود مطمئن شوید.

سؤالات متداول

آیا هموروئید خودبه‌خود درمان می‌شود؟

ممکن است هموروئید بدون درمان برطرف شود؛ اغلب می‌توان هموروئید را در منزل درمان کرد و علائم آن بعد از یک هفته بهبود می‌یابند. اگر این‌گونه نبود یا دچار خونریزی مقعدی شدید به پزشک مراجعه کنید.

هموروئید مختلط چیست؟

برخی از افراد به طور همزمان دچار هموروئید داخلی و هموروئید خارجی می‌شوند که به این وضعیت هموروئید مختلط گفته می‌شود.

آیا منگوله پوستی و هموروئید یکسان هستند؟

خیر. منگوله پوستی و هموروئید یکسان نیستند؛ اما اگر دچار هموروئید خارجی (توده‌هایی در لبه بیرونی مقعد) شوید ممکن است دچار منگوله پوستی هم شوید.

آیا می‌توان از بوتاکس برای درمان هموروئید استفاده کرد؟

تزریق بوتولینوم توکسین نوع A (بوتاکس)، راه خوبی برای درمانی اسپاسم عضلانی در بسیاری از قسمت‌های بدن است. این روش در درمان شقاق مقعد یا درد مقعد مزمن یا حاد مؤثر است.

آیا هموروئید باعث سرطان روده بزرگ می‌شود؟

هموروئید باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده نمی‌شود و دلیل آن هم نیست. با این حال، مشکلات جدی‌تر می‌توانند علائمی مشابه هموروئید داشته باشند.

در صورت ابتلا به هموروئید از مصرف چه موادی باید اجتناب کرد؟

اگر هموروئید شما ناشی از یبوست مزمن است، مواد غذایی فاقد فیبر یا دارای فیبر کم را زیاد مصرف نکنید. این مواد غذایی عبارت‌اند از:

• لبنیات
• فست‌فود
• گوشت قرمز
• غذاهای فرآوری‌شده

بهترین دارو برای هموروئید چیست؟

بهترین دارو برای درمان هموروئید معمولاً هیدروکورتیزون، پراموکسین یا نیتروگلیسیرین است.

آیا مشاهده مدفوع قرمز یا نارنجی نشانه هموروئید است؟

همیشه نه، گاهی ممکن است مواد غذایی که مصرف نمودید در رنگ مدفوع شما تاثیر بگذارند و آن را تغییر دهند. هموروئید همراه با درد و سوزش خود را نشان می‌دهد.

آیا هموروئیدکتومی با لیزر نیز انجام می‌شود؟

بله اما به خاطر بسپارید که این روش برای همه مناسب نیست بنابراین ابتدا پزشک باید شرایط و ویژگی‌های شما را بررسی نماید تا بهترین روش به شما توصیه شود.

بهترین روش برای درمان هموروئید در بارداری چیست؟

بهترین و ایمن‌ترین روش استفاده از فیبر زیاد و اصلاح سبک زندگی است.

ماندگاری هموروئید چقدر است؟

مدت زمان مشخصی برای ماندگاری هموروئید وجود ندارد. هموروئیدهای کوچک معمولاً بدون نیاز به درمان بعد از چند روز برطرف می‌شوند. هموروئید خارجی بزرگ بیشتر طول می‌کشد تا درمان شود و باعث بروز درد و ناراحتی می‌شود.

هموروئید با چه اندازه‌ای نیاز به جراحی دارد؟

معمولاً اگر هموروئید درجه 3 یا 4 باشد، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌کند.

اگر هموروئید درمان نشود چه می‌شود؟

این امر باعث ایجاد لخته خون، خونریزی از مقعد، خارش، سوزش و … می‌شود. اگرچه هموروئید به خودی خود مشکل خطرناکی نیست، اما عدم درمان آن باعث ناراحتی زیادی خواهد شد.