علل مختلفی برای وجود خون در مدفوع وجود دارد که شامل مسائلی مانند عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی، التهاب روده، عوارض دارویی، بیماری‌های مزمن دستگاه گوارش، شکستگی در مجرای گوارشی، سنگ کلیه، سرطان روده، و یا بیماری‌های مرتبط با عروق مانند بواسیر است.
خون در مدفوع چیست؟
اجابت مزاج یا دفع مدفوع یکی از عملکردهای طبیعی بدن است و اختلال در روند عادی آن، از وجود یک مشکل در بدن فرد خبر می‌دهد. یکی از مشکلاتی که ممکن است افراد با آن روبه‌رو شوند، دیدن خون در مدفوع است.
این عارضه به تنهایی یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده وجود اختلال در یکی از سیستم‌های اصلی بدن به‌ویژه سیستم گوارشی است. لزوما رخ دادن این مشکل با درد همراه نیست و در مواردی ممکن است فرد بدون هیچ نشانه یا دردی در مدفوع خود لکه‌های خون را ببیند.
دیدن خون در هنگام اجابت مزاج ممکن است به سه شکل دیده شود که هر سه نوع آن خطرناک هستند و یافتن ریشه آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. انواع خون در مدفوع عبارتند از:
- ممکن است خون دیده شده، تازه و روشن باشد که این مورد بیشتر پس از اجابت مزاج و هنگام پاک کردن مقعد با دستمال توالت دیده می‌شود. همچنین ممکن است این خود داخل یا روی مدفوع دیده شود اما با مدفوع قاطی نشده باشد. به این نوع خونریزی مقعدی، هماتوشیزی گفته می‌شود.
- در حالت دیگر خون در مدفوع مخفی است و با انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم تشخیص داده می‌شود.
- در بعضی از موارد مدفوع فرد سیاه رنگ می‌شود و بوی بسیار بدی از خود متصاعد می‌کند. این نوع مدفوع خونی که ملنا نام دارد، بیشتر در میان افراد دارای مشکل معده دیده می‌شود.
علت وجود خون در مدفوع
دلایل وجود خون در مدفوع می تواند از جزئی تا جدی متغیر باشد. برخی از علل شایع خون در مدفوع عبارتند از:
- هموروئید: هموروئید وریدهای بزرگ شده در راست روده و مقعد هستند که می توانند باعث خون قرمز روشن در مدفوع شوند.
- شقاق مقعد: شقاق مقعدی پارگی‌های کوچکی در پوست مقعد است که می تواند باعث ایجاد خون قرمز روشن در مدفوع شود.
- بیماری التهابی روده (IBD): IBD مجموعه ای از شرایط است که باعث التهاب در دستگاه گوارش می شود.
- عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها، مانند باکتری یا انگلی، می‌توانند باعث مدفوع خونی شوند.
- زخم‌ها: زخم‌ها زخم‌هایی در پوشش معده یا روده‌ها هستند که می‌توانند باعث ایجاد خون سیاه یا قیری در مدفوع شوند.
- سرطان: انواع خاصی از سرطان، مانند سرطان کولورکتال، می‌تواند باعث ایجاد خون در مدفوع شود
خون در مدفوع نشانه چیست؟ آیا مدفوع خونی خطرناک است؟
مدفوع خونی معمولا به دو دسته‌ی ملنا (مدفوع تیره رنگ) و هماتوشزی (وجود خون روشن در مدفوع) طبقه‌بندی می‌شود. ملنا به مدفوع سیاه رنگ اشاره دارد که معمولا ناشی از خونریزی در مکان‌های بالاتری در دستگاه گوارش نسبت به هماتوشزی است؛ در حالی که هماتوشزی به معنای وجود خون تازه و قرمز به صورت ترکیب با مدفوع یا جداگانه است، که معمولا نشان‌دهنده‌ی خونریزی در کولون است. ملنا و هماتوشزی علائمی هستند، که بسیاری از دلایل می‌توانند باعث ایجاد هر دو نوع خونریزی شود. برخی از این علل بسیار جدی هستند، بنابراین اگر مکررا در مدفوع خود خون مشاهده می‌کنید، حتما به دکتر گوارش مراجعه کنید.
مدفوع خونی به انگلیسی، دو نام دارد. بسته به محلی که خون در مدفوع دیده‌می‌شود نام آن تغییر می‌کند. مثلا اگر خون روشن باشد و در بخش‌های پایینی لوله گوارش باشد به آن hematochezia و اگر خون در بخش‌های بالایی لوله‌ی گوارش باشد، به طوری که حین رسیدن به مقعد و بیرون آمدن از بدن، هضم شده‌باشد، به آن melena می‌گویند.
انواع خون در مدفوع
- ملنا (مدفوع سیاه رنگ)
- هماتوشزی
- مخفی
به نسبت به رنگ خون به انواع مختلفی طبقه بندی می‌شود.
ملنا (مدفوع سیاه رنگ)
در این خونریزی مدفوع رنگی سیاه و قیری به خود گرفته و بد بو می‌شود. این نوع خونریزی نشان دهنده ی آن است که دستگاه گوارش فوقانی دچار مشکل شده و خونریزی می کند، یعنی ممکن است معده و یا روده کوچک دچار خونریزی شود.
هماتوشزی
این نوع خونریزی ناشی از مشکلات دستگاه گوارشی تحتانی یعنی روده ها ایجاد می‌شود. رنگ خون هماتوشزی معمولاً روشن و سرخ رنگ است.
مخفی
این نوع خونریزی با چشم قابل مشاهده نبوده و نیاز به بررسی های آزمایشگاهی دارد.
علائم خون در مدفوع
حضور خون در مدفوع ممکن است نشانه‌ای از مشکلات مختلف گوارشی یا دیگر بیماری‌ها باشد. برخی از دلایل حضور خون در مدفوع شامل موارد زیر می‌شوند:
- هموروئید‌ها: نوعی پارگی‌های عروقی در ناحیه مقعدی که معمولاً منجر به خونریزی و حضور خون در مدفوع می‌شود.
- بیماری التهابی روده: مانند التهاب روده عفونی یا التهاب کولیت، که باعث التهاب و آسیب‌های دیوار روده و حضور خون در مدفوع می‌شود.
- بیماری‌های گوارشی خونریزی: مانند زخم معده یا دوازدهه، اِروزیون‌های معده یا دوازدهه، و تومورهای گوارشی.
- بیماری‌های خونریزی داخلی: مانند پلیپ‌ها یا تومورهای دستگاه گوارشی.
- آسیب دیدگی محلی: مثل ترک یا تراکم‌های مقعدی.
- بیماری‌های خونریزی سیستمیک: مانند بیماری‌های خونی و سرطان.
هنگامی که مشاهده خون در مدفوع صورت گیرد، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت خونریزی تعیین شود. بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمون‌های مختلف خونی، کولونوسکوپی، آندوسکوپی و سایر روش‌های تصویربرداری باشد. درمان بستگی به علت اصلی خونریزی دارد و ممکن است شامل داروها، دیت‌خوردن، جراحی یا دیگر روش‌های درمانی باشد.
راه‌های تشخیص علت خون در مدفوع
با توجه به اینکه دلایل مختلفی باعث به وجود آمدن خون در مدفوع می‌شود، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید تا دکتر با توجه به بررسی مدفوع در آزمایشگاه به محلی از دستگاه گوارش که آسیب‌دیده پی ببرد.
برای مثال خون موجود در مدفوع سیاه و قیری رنگی نشان از آسیب در قسمت فوقانی دستگاه گوارش دارد. اما خون موجود در مدفوع روشن یا کمی تیره بیانگر آسیبی در ناحیه تحتانی دستگاه گوارش است.
در ادامه به چند راه تشخیص علت خون در مدفوع می‌پردازیم.
شستشوی معده – تشخیص خون در مدفوع
یکی از روش‌هایی است که به پزشک کمک می‌کند تا، محدوده آسیب‌دیده معده را تشخیص دهد شستشوی معده است. در این روش یک لوله نازک از بینی به دستگاه گوارش می‌فرستند و محتویات معده را با کمک آن خارج می‌کنند. اگر جایی از معده بعد از شستشو دیگر خونریزی نداشته باشد، بیمار هم دیگه اثری از خون در مدفوع مشاهده نخواهد کرد.
اگرچه در صورتی که قسمت تحتانی دستگاه گوارش خونریزی داشته باشد، ممکن است روش‌های دیگری برای رفع این خونریزی استفاده شود.
آندوسکوپی – تشخیص خون در مدفوع
یکی از روش‌های درمانی که ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی نامیده می‌شود، که با کمک دستگاه آندوسکوپی جهت آندوسکوپی از دستگاه گوارش انجام می‌شود. پزشک با این شیوه می‌تواند محل دقیق خونریزی را در دستگاه گوارش تشخیص دهد این در حالی است که امکان بیوپسی نیز با این روش وجود دارد تا تشخیص با دقت بیشتری انجام شود.
کولونوسکوپی – تشخیص خون در مدفوع
یکی از روش‌های تشخیص بیماری‌های روده بزرگ کولونوسکوپی نام دارد که، لوله‌ای به نام اسکوپ را از مقعد و راست‌روده به روده بزرگ می‌فرستند و درون آن را مشاهده می‌کنند. اگر اثری از آسیب در روده بزرگ مشاهده شود، علت وجود خون در مدفوع تعیین شده و درمان در اسرع وقت آغاز می‌شود.
انترسکوپی – تشخیص خون در مدفوع
یکی از روش‌هایی است که، مانند کولونوسکوپی روده بزرگ را هدف قرار می‌دهد. اما سعی می‌کند که بخش کوچک و مشخصی از روده بزرگ را به پزشکان نشان دهد که احتمالاً آسیب دیده است. این دستگاه به صورت قرصی است که دوربین دارد و تصویرهای مختلف بر روی مانیتور نمایش می‌دهد.
اشعه ایکس باریم – تشخیص خون در مدفوع
آزمایش باریم روشی است که از اشعه ایکس و باریم برای تصویربرداری استفاده می‌کند. فرد باید ماده‌ای را ببلعد که همزمان با ورود به حلق و مری تصاویر را به روی مانیتور نمایش می‌دهد.
اسکن رادیونوکلئید – تشخیص خون در مدفوع
در این روش از تزریق وریدی ماده رادیواکتیو و ارسال دوربین به درون دستگاه گوارش استفاده می‌شود. به این واسطه می‌توان تصاویری دقیق و واضح از بخش آسیب‌دیده به دست آورد و درمان مناسبی را مورد استفاده قرار داد.
لاپاروتومی – تشخیص خون در مدفوع
لاپاروتومی در صورتی استفاده می‌شود که، روش‌های فوق جواب قطعی به پزشک نداده باشند. این روش نوعی جراحی به حساب می‌آید که دکتر معده را از نزدیک مشاهده می‌کند تا محل خونریزی را بیابد.
روش‌های درمان خون در مدفوع
روش‌های درمان خون در مدفوع به علت دلایل مختلفی که ممکن است باعث خونریزی شده است، متفاوت هستند. در بعضی موارد، خونریزی ناشی از علائم جدی تری مانند زخم معده، سرطان روده بزرگ و یا بیماری‌های داخلی دیگر است. در این موارد، درمان به دست یک پزشک متخصص نیاز است.
اما در بعضی موارد، خونریزی ممکن است ناشی از علائم کم‌تری باشد، مانند شکستگی کوچک در رگ‌های رویداده شده در دستگاه گوارش. در این موارد، روش‌های درمان عبارتند از:
- استفاده از داروهای ضد التهابی: در صورتی که خونریزی ناشی از التهاب روده باشد، استفاده از داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن ممکن است مفید باشد.
- تغییر در رژیم غذایی: تغییر در رژیم غذایی مانند مصرف غذاهای کم چرب و پر فیبر، می تواند به کاهش خونریزی کمک کند.
- استفاده از داروهای محافظ معده: در صورتی که خونریزی ناشی از زخم معده باشد، استفاده از داروهای محافظ معده مانند رانیتیدین، فاموتیدین و اومپرازول مفید است.
- جراحی: در صورتی که مفوع خونی ناشی از علائم جدی باشد، مانند سرطان روده بزرگ، جراحی ممکن است لازم باشد.
لازم به ذکر است که در صورت بروز خونریزی شدید، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از بروز خون در مدفوع
پیشگیری از بروز خون در مدفوع بستگی به علت اصلی آن دارد. اما برخی اقدامات عمومی و پیشگیری‌های کلی می‌توانند به کاهش خطر بروز این مشکل کمک کنند:
- محافظت از سلامت دستگاه گوارش: انجام تست‌های اسکرینینگ منظم برای شناسایی مشکلات گوارشی مانند پولیپ‌ها یا زخم‌ها و از طریق این راهکارها متوجه شدن به موقع از مشکلات پیش آمده کمک می‌کند.
- تغذیه سالم: مصرف مواد غذایی با غنی‌سازی بالای فیبر، میوه و سبزیجات و کاهش مصرف مواد قنده، چربی و پراکنده ممکن است به سلامت دستگاه گوارش کمک کند.
- هوشیاری نسبت به علائم: شناخت علائم و نشانه‌های مشکلات گوارشی مانند درد شدید در شکم، تغییرات در الگوی صحیح دست‌کاری، خونریزی مدفوع و … و مراجعه به پزشک به موقع در صورت بروز آن‌ها.
- ترک عادت‌های مضر: ترک سیگار، مصرف مصنوعات الکلی در حد اعتدال، ورزش منظم و کنترل فشار خون و وزن.
با انجام این اقدامات و نگهداری از یک سبک زندگی سالم و هوشیار، می‌توانید خطر ابتلا به مشکلات گوارشی که منجر به خونریزی مدفوع می‌شود، را کاهش دهید. اگر هرگونه علائم شدید یا نابهیت به خونریزی مدفوع تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان معین را دریافت کنید.
